Siroz, karaciğerde sağlıklı hücrelerin yerini işlevsiz yara (skar) dokusunun almasıyla karakterize olan, yavaş ilerleyen ve gizli seyreden bir rahatsızlıktır. Çoğunlukla Hepatit B ve C virüsleri, aşırı alkol tüketimi veya yağlı karaciğer hastalığı gibi faktörler tarafından tetiklenen bu durum, başlangıçta fark edilir semptomlar göstermese de zamanla vücutta önemli ve kalıcı hasarlara neden olabilir.
## Siroz Nedir?
Kalıcı ve ilerleyici bir karaciğer rahatsızlığı olan siroz, sağlıklı karaciğer dokusunun skar (nedbe) dokusu ile değişmesi neticesinde meydana gelir. Karaciğerin temel işlevleri olan toksinlerin temizlenmesi, metabolizmanın düzenlenmesi, protein sentezi ve kan pıhtılaşmasının sağlanması, oluşan bu skar dokusu nedeniyle engellenir. Yıllar süren yavaş bir gelişim gösteren siroz, klinik olarak iki aşamada değerlendirilir: erken evre olarak bilinen kompanse siroz ve ileri evre olan dekompense siroz.
## Siroz Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın başlangıç aşamalarında siroz genellikle herhangi bir belirti vermez. Zamanla, yorgunluk, iştah kaybı, kilo verme ve mide bulantısı gibi daha genel nitelikte şikayetler ortaya çıkmaya başlar. Hastalık ilerledikçe ise daha ciddi bulgular gözlemlenir; bunlar arasında karında asit olarak adlandırılan sıvı toplanması, bacaklarda şişlik (ödem), ciltte sararma ve morarma, yoğun kaşıntı ve hatta zihinsel fonksiyonlarda bozulmalar yer alabilir.
Sirozun sık görülen belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
* İştah azalması ve istenmeyen kilo kaybı
* Bulantı ve kusma hissi
* Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
* Karın sağ üst kadranında hissedilen ağrı
* Ciltte sarılık ve kaşıntı
* Karın bölgesinde sıvı birikimi (asit) ve bacaklarda şişme (ödem)
* Kas kütlesinde azalma ve cinsel fonksiyonlarda problemler
* Kolayca oluşan morarmalar ve kanama eğilimi
## Sirozun Nedenleri Nelerdir?
Siroz gelişiminin arkasındaki en bilinen faktörler kronik alkol tüketimi, Hepatit B ve C gibi viral enfeksiyonlar ve alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığıdır. Bununla birlikte, siroz riski sadece bu nedenlerle sınırlı değildir; karaciğer hasarına yol açabilen çeşitli diğer sağlık durumları ve yaşam tarzı alışkanlıkları da bu duruma zemin hazırlayabilir:
* Reçetesiz ilaçların ve bitkisel takviyelerin bilinçsizce tüketilmesi
* Obezite, dengesiz ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları
* Viral hepatitler (başta Hepatit B ve C olmak üzere)
* Toksik ve kimyasal maddelere uzun süreli maruziyet
Günümüzde siroz vakalarının artış göstermesindeki önemli etkenlerden biri, bilhassa obezite ile ilişkili olan alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması (NAFLD) olarak öne çıkmaktadır.
## Siroz Tanısı Nasıl Konulur?
Sirozun teşhisi, hastalığın sıklıkla ileri evrelere kadar belirti vermemesi nedeniyle zorlayıcı olabilir. Doğru bir tanı koyabilmek için hekimin, hastanın tıbbi öyküsünü, alkol kullanım alışkanlıklarını ve mevcut hepatit enfeksiyonu durumunu detaylıca öğrenmesi kritik önem taşır.
Siroz tanısını doğrulamak için başvurulan başlıca yöntemler şunlardır:
* Karaciğer fonksiyon testleri (enzimler, albümin seviyesi) ve pıhtılaşma testlerini içeren kan analizleri
* Karaciğerin büyüklüğü ve sertliğinin, sarılık ve ödem varlığının değerlendirildiği fiziksel inceleme
* Karaciğerin yapısını görüntülemek için kullanılan Ultrason, MR veya BT gibi radyolojik tetkikler
* Kesin tanı için gerekli görüldüğünde karaciğerden doku örneği alınması (karaciğer biyopsisi)
## Siroz Tedavisi Mümkün mü?
Sirozun tam bir tedavisi mevcut değildir ve karaciğerde meydana gelen hasar geri döndürülemez niteliktedir. Fakat uygulanan tedavilerle hastalığın ilerleyişini durdurmak ya da önemli ölçüde yavaşlatmak hedeflenir.
Tedavi stratejisinin ana odağı, siroza yol açan altta yatan sebebin ortadan kaldırılmasıdır. Bu kapsamda atılacak adımlar şunları içerir:
* Alkol tüketiminin tamamen sonlandırılması
* Mevcut Hepatit enfeksiyonlarının antiviral ilaçlarla kontrol altına alınması
* Dengeli bir diyet programı ve ideal kilonun korunmasıyla sağlıklı yaşam tarzının benimsenmesi
* Hekim tarafından reçete edilen ilaçların düzenli olarak kullanılması
Hastalığın ileri aşamalarındaki siroz vakaları için yegane kalıcı tedavi seçeneği karaciğer naklidir. Bu prosedür, ya kadavradan ya da canlı bir donörden temin edilen sağlıklı karaciğerin hastaya nakledilmesiyle gerçekleştirilir. Nakil operasyonunun ardından, vücudun yeni organı reddetmesini engellemek amacıyla hastaların bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanması gerekir. Bu süreç, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirir.