Kaynak: Mehmet Ali Kantarcı
EY-Parthenon, otomotiv endüstrisi için hazırladığı “Elektrikli Araç Ekosistemi ve Dönüşümü Analizi” isimli serinin ilk raporunu kamuoyuyla paylaştı. Toplam üç analizden oluşacak bu serinin “Dünyada ve Türkiye’de Elektrikli Araç Pazarı” temalı ilk bölümünü, şarj istasyon ağları ve batarya teknolojileri üzerine odaklanacak diğer çalışmalar izleyecek. EY-P’nin bu ilk analizi, hem küresel ölçekte hem de Türkiye özelinde elektrikli araçların yaygınlaşmasını, satış trendlerini, tüketici eğilimlerini ve adaptasyon süreçlerini mercek altına alıyor. Rapor ayrıca, marka bazında değerlendirmeler, arz ve talep dinamiklerini şekillendiren etkenler ve geleceğe yönelik öngörüler içeriyor.
Analiz, üç farklı elektrikli araç türünü kapsayacak şekilde gerçekleştirildi: BEV (bataryalı elektrikli), PHEV (şarj edilebilir elektrikli) ve FCEV (yakıt hücreli elektrikli). Yapılan değerlendirmeye göre, küresel elektrikli araç satışlarında Çin’in belirgin bir liderliği bulunurken, onu Avrupa Birliği ve ABD takip etmektedir. Türkiye’de ise vergi indirimleri, yerli üretim yatırımları ve teknolojik ilerlemelerin elektrikli araçlara olan talebi artırdığı gözlemleniyor.
Analiz, küresel elektrikli araç satışlarının 2022-2024 döneminde yıllık bazda %66’lık bir büyüme ivmesi yakalayarak 2024 yılında 17 milyon adede ulaştığını ortaya koyuyor. Küresel satışların %56’sını tek başına gerçekleştiren Çin, bu pazarda lider konumunu pekiştiriyor. Çin’i, sırasıyla %17 pay ile Avrupa Birliği ve %12 pay ile ABD izliyor. 2024 yılı itibarıyla dünya genelinde yollarda olan 55,9 milyon elektrikli aracın %54’ünün Çin’de bulunması dikkat çekiyor.
2019 ile 2024 yılları arasında küresel elektrikli araç parkı yıllık bileşik %51’lik bir büyüme oranı kaydederken, Çin, ABD ve AB dışındaki ülkelerin toplam parktaki payı %15 seviyesinde kaldı. Dünya çapında yeni elektrikli araç kaydı 2023 yılında yaklaşık 14 milyon olarak gerçekleşirken, bu sayı 2024’te 15,9 milyona çıktı ve toplam araç parkı 55,9 milyona ulaştı. 2024 yılında toplam elektrikli araç parkının %54’ü Çin’de, %19’u Avrupa Birliği’nde ve %12’si ise ABD’de yer alırken, Çin ve AB’nin toplamda %73’lük pay ile pazarı domine ettiği görülüyor.
Geleceğe yönelik projeksiyonlar, Çin’in devasa üretim kapasitesi, ABD’nin şarj ağı yatırımları ve batarya teknolojisindeki ilerlemeler sayesinde elektrikli araç satışlarının hızla artmayı sürdüreceğini işaret ediyor. Bununla birlikte, pazarın büyüme hızı; elektrik fiyatları, şarj altyapısının yaygınlığı, tüketici bilinci ve devlet teşvikleri gibi unsurlara bağlı olarak bölgeler arasında farklılık gösterebilecektir. Şarj ağının genişlemesi ve menzillerin artması satışları desteklese de, hibrit araçların kısa ve orta vadede içten yanmalı motorlu araçlar ile tam elektrikli araçlar arasında önemli bir alternatif olmayı sürdüreceği öngörülüyor. Yine de batarya teknolojilerindeki yenilikler, çevresel düzenlemeler, teşvikler ve gelişen şarj altyapısı ile bataryalı elektrikli araçların (BEV) toplam elektrikli araç pazarındaki payını artırması beklenmektedir.
Türkiye pazarına bakıldığında, 2022-2024 yılları arasında toplam araç satışları %65 oranında artış gösterirken, elektrikli araç satışları yaklaşık 13 katına çıkarak 115 bin seviyelerine ulaştı. Aynı dönemde hibrit araç satışları ise 3 katına çıkarak 174 bin seviyesine yükseldi. Özellikle 2023 yılında, Amerika ve Türkiye menşeli üreticilerin pazara yön vermesi ve şarj istasyon ağının genişlemesiyle, elektrikli araç satışlarında 2022’ye kıyasla yaklaşık 9 katlık bir artış yaşandı. Buna rağmen 2024’te, menzil avantajı ve ÖTV indirimleri sayesinde tüketiciler için daha cazip hale gelen hibrit araçların satışı, elektrikli araçlara kıyasla %50 daha fazla gerçekleşti. 2022 yılına kadar Almanya, Fransa ve Çin merkezli firmaların domine ettiği Türkiye pazarında, 2023 yılında satışa başlayan yerli marka, 2023 ve 2024 yıllarında %26’lık satış payı ile listenin zirvesine yerleşti. Lider konumdaki Türkiye merkezli yerli markayı ise Amerika merkezli bir oyuncu ikinci sıradan takip etti.
EY-P Analizi, Türkiye’de elektrikli araçlara yönelik ilginin 2020’den bu yana katlanarak arttığını gösteriyor; satışlar bu dönemde yıllık ortalama 2,4 kat artarak 2024’te 115 bin adede, araç parkı ise yıllık 1,9 katlık büyüme ile 184 bin araca ulaştı. Ekonomik dalgalanmalar, yüksek kredi faizleri ve değişen sübvansiyonlar piyasada zaman zaman daralmalara yol açsa da, orta ve uzun vadede tüketici güveninin pazarı büyüteceği tahmin edilmektedir. Gelecekteki elektrikli araç talebinin ve tüketici tercihlerinin, bölgesel altyapı farklılıklarına ve gelişen politikalara göre şekillenmesi bekleniyor. İçten yanmalı motorlu araç sahiplerinin hibrit araçları tercih etmesi, kısa vadeli elektrikli araç adaptasyonunu yavaşlatan bir geçiş trendi olarak öne çıkıyor. Diğer yandan, enerji fiyatlarındaki artışlar tüketicileri elektrikli araca yönlendirirken, mali teşviklerin azalması ilgiyi düşüren bir faktör olabilmektedir. Şarj istasyon ağının genişlemesi ve menzillerin artması olumlu bir gelişme iken, batarya değişimi ve bakım maliyetleri elektrikli araç adaptasyonunu yavaşlatmaktadır. Tüketicilerin elektrikli araç satın alma yatkınlığının en yüksek olduğu bölge Asya, ülke bazında ise %79 tüketici yatkınlığı ile Çin olarak dikkat çekiyor.
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan EY-Parthenon Şirket Ortağı Cem Çamlı ise şu noktalara dikkat çekti: “Küresel elektrikli araç pazarını Çin, AB ve ABD domine ederken, Türkiye’de ise yerli marka ve Amerika menşeili elektrikli araç markalarının pazara girmesiyle Türkiye’de elektrikli araç satışlarında ciddi bir ivmelenme olduğu söylenebilir. Türkiye’de araç satışları 2022-2024 yılları arasında %65 oranında artarken, elektrikli araç satışları oranı yaklaşık 13 katına, hibrit araç satışları oranı ise 3 katına çıktı. Tüm bu gelişmeler, önümüzdeki 10 yıl içinde tüketici alışkanlıklarının değişmesiyle ve pazarın gelişmesiyle birlikte olumlu beklentileri gözler önüne seriyor.”