Kaynak:Mehmet Ali Kantarcı
EY-Parthenon, otomotiv endüstrisine yönelik hazırladığı “Elektrikli Araç Ekosistemi ve Dönüşümü Analizi” başlıklı serisinin ilk bölümünü yayımladı. “Dünyada ve Türkiye’de Elektrikli Araç Pazarı” konusuna odaklanan bu ilk rapor, toplamda üç analizden oluşacak serinin başlangıcını teşkil ediyor. Gelecek raporlarda ise şarj istasyonu ağı ve batarya teknolojileri gibi konular incelenecek. EY-P tarafından hazırlanan Elektrikli Araç Pazarı Analizi; küresel ve yerel düzeyde elektrikli araç kullanımı, satış trendleri, tüketici davranışları ve adaptasyon süreçleri, marka bazlı değerlendirmeler, arz ve talebi etkileyen unsurlar ile geleceğe dair projeksiyonlar gibi önemli konulara ışık tutuyor.
Analiz kapsamında BEV (bataryalı elektrikli), PHEV (şarj edilebilir elektrikli) ve FCEV (yakıt hücreli elektrikli) olmak üzere üç temel elektrikli araç türü ele alındı. Rapora göre, elektrikli araç satışlarında küresel pazarın liderliğini Çin üstlenirken, onu Avrupa Birliği ve ABD izledi. Türkiye’de ise uygulanan vergi avantajları, yerli üretime yönelik yatırımlar ve teknolojik atılımların elektrikli araçlara olan ilgiyi önemli ölçüde artırdığı gözlemleniyor.
Analiz bulgularına göre, küresel elektrikli araç satışları 2022-2024 periyodunda yıllık bazda %66’lık bir büyüme oranı yakalayarak 2024 senesinde 17 milyona ulaştı. Küresel satışların %56 gibi büyük bir bölümünü gerçekleştiren Çin, bu alanda ilk sırada konumlanırken, onu %17 ile Avrupa Birliği ve %12 ile ABD takip ediyor. 2024 yılı itibarıyla dünya genelinde trafikte olan 55,9 milyon elektrikli aracın %54’ünün Çin’de bulunduğu belirtiliyor.
Bununla birlikte, küresel elektrikli araç parkı 2019-2024 yılları arasında %51’lik yıllık bileşik büyüme oranı sergiledi. Bu dönemde Çin, ABD ve AB dışındaki ülkelerin toplam elektrikli araç parkındaki payı %15 olarak gerçekleşti. 2023 yılında dünya genelinde yaklaşık 14 milyon yeni elektrikli araç kaydı yapılırken, 2024’te bu sayı yaklaşık 15,9 milyona çıktı ve toplam araç parkı 55,9 milyona ulaştı. 2024 yılında toplam elektrikli araç parkının %54’ü Çin’de, %19’u Avrupa Birliği’nde ve %12’si ise ABD’de yer aldı. Bu veriler, 2024’te Çin ve AB’nin toplam %73’lük pay ile pazarı domine ettiğini ortaya koyuyor.
Elektrikli araç satışlarının, Çin’in sahip olduğu büyük ölçekli üretim kapasitesi, ABD’nin şarj altyapısı yatırımları ve batarya teknolojisindeki ilerlemeler sayesinde hızla artmaya devam etmesi bekleniyor. Ayrıca, küresel elektrikli araç pazarındaki büyümenin, elektrik fiyatları, şarj altyapısının yaygınlığı, tüketici bilinci ve hükümet teşvikleri gibi faktörlere bağlı olarak farklı bölgelerde değişik hızlarda ilerleyeceği tahmin ediliyor. Şarj ağının yaygınlaşması ve araç menzillerinin artması satışları hızlandırsa da, hibrit araçların kısa ve orta vadede içten yanmalı motorlu ve tam elektrikli araçlar karşısında iyi bir alternatif olmayı sürdürmesi bekleniyor. Batarya teknolojilerindeki yenilikler, çevresel düzenlemeler, devlet destekleri ve genişleyen şarj altyapısı ile birlikte bataryalı elektrikli araçların (BEV) ise toplam elektrikli araçlar içindeki payını artıracağı öngörülüyor.
Türkiye’de araç satışları 2022-2024 yılları arasında toplamda %65’lik bir artış kaydederken, elektrikli araç satışları aynı dönemde yaklaşık 13 katına fırlayarak 115 bin seviyesine ulaştı. Hibrit araç satışları ise 3 katına çıkarak 174 bin adet olarak gerçekleşti. 2023 yılında Türkiye’de, Amerikalı ve yerli elektrikli araç üreticilerinin pazara yön vermesi ve şarj istasyonu ağının genişlemesiyle elektrikli araç satışlarında 2022’ye kıyasla yaklaşık 9 katlık bir artış yaşandı. 2024’te ise hibrit araç satışları, sahip oldukları menzil avantajı ve ÖTV indirimleriyle tüketicilere daha cazip gelmeleri neticesinde elektrikli araç satışlarını %50 oranında aştı. Pazar liderliğinde de önemli bir değişim yaşandı; 2022 yılına kadar Alman, Fransız ve Çin menşeli firmaların domine ettiği pazara, 2023’te giren yerli marka, 2023 ve 2024 yıllarında %26’lık satış payı ile listenin ilk sırasına yerleşti. Yerli markayı ise Amerikalı bir oyuncu ikinci sıradan takip etti.
EY-P Analizinde, Türkiye’de elektrikli araçlara olan ilginin 2020’den bu yana hızla yükseldiği belirtiliyor. Satışlar bu dönemde her yıl 2,4 kat artarak 2024 yılında 115 bin adede, araç parkı ise her yıl 1,9 katlık artışla en hızlı büyümeyi sergileyerek 184 bin araca ulaştı. Ekonomik dalgalanmalar, kredi faiz oranlarındaki artış ve değişken sübvansiyonlar elektrikli araç piyasasında bazı daralmalara sebep olsa da, tüketici güveninin orta ve uzun vadede piyasayı büyüteceği düşünülüyor. Gelecekteki elektrikli araç talebinin ve tüketici tercihlerinin, bölgesel altyapı farklılıkları ve geliştirilen politikalara göre şekilleneceği bekleniyor. Özellikle içten yanmalı motorlu araç sahiplerinin hibrit modelleri tercih etmesi, kısa vadede tam elektrikli araç adaptasyonunu yavaşlatarak hibritlerin bir geçiş trendi olduğunu ortaya koyuyor. Diğer yandan, enerji fiyatlarındaki artışlar tüketicileri elektrikli araçlara yönlendirirken, mali teşviklerin azalması satın alma ilgisini düşüren bir etken olabiliyor. Bir taraftan şarj istasyon ağı genişleyip menzil artarken, diğer taraftan batarya değişimi ve bakım maliyetleri elektrikli araç adaptasyonunu yavaşlatıyor. Tüketicilerin elektrikli araç satın alma eğiliminin en yüksek olduğu bölge Asya, ülke bazında ise %79 tüketici yatkınlığı ile Çin öne çıkıyor.
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan EY-Parthenon Şirket Ortağı Cem Çamlı, küresel elektrikli araç pazarının Çin, AB ve ABD tarafından domine edildiğini belirtirken, Türkiye’de yerli ve Amerika menşeli markaların pazara girmesiyle satışlarda ciddi bir ivmelenme yaşandığını ifade etti. Çamlı, Türkiye’deki genel araç satışlarının 2022-2024 arasında %65 arttığını, buna karşılık elektrikli araç satışlarının yaklaşık 13 katına, hibrit araç satışlarının ise 3 katına çıktığını vurguladı. Kendisine göre tüm bu gelişmeler, gelecek 10 yıl içinde tüketici alışkanlıklarının değişmesiyle ve pazarın olgunlaşmasıyla birlikte olumlu beklentileri destekliyor.