Göz hastalıkları arasında dünya çapında yaygınlığıyla bilinen miyopi, son yıllarda endişe verici bir tırmanış sergiliyor. 2000’li yılların başında çocukluk döneminde görülme sıklığı yüzde 20 seviyelerindeyken, Dünya Sağlık Örgütü’nün son verileri bu oranın küresel ölçekte yüzde 33’e ulaştığını ortaya koyuyor. Bu, günümüzde her üç kişiden birine miyopi teşhisi konulduğu anlamına geliyor. Eğer etkili tedbirler alınmazsa, 2050’ye gelindiğinde dünya nüfusunun yarısının, yani her iki kişiden birinin, miyop olacağı tahmin ediliyor.
Türkiye’de bu konuda geniş çaplı bir tarama çalışması bulunmasa da, klinik gözlemler son 30 yıl içinde miyopi sıklığında belirgin bir artış yaşandığını ve okul çağındaki çocuklar arasında bu oranın yaklaşık yüzde 9 düzeyine çıktığını gösteriyor. Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, bu durumu şöyle açıklıyor: “Genetik yatkınlık önemli bir risk faktörü olmakla birlikte, küresel bir ‘miyopi salgını’ olarak adlandırılan bu artışın arkasındaki temel nedenler, şehirleşmenin bir sonucu olarak çocukların açık havada daha az zaman geçirmesi ve kapalı mekanlarda okuma, bilgisayar ve tablet kullanımı gibi yakın odaklanma gerektiren faaliyetlere daha fazla yönelmesidir. Doğal gün ışığına daha az maruz kalmak, gözde miyopiyi engelleyen mekanizmaları, örneğin retina dokusunda salgılanarak gözün uzamasını yavaşlatan dopamin hormonunun salınımını, yeterince aktive edemiyor. Bu durum da miyopinin gelişimine zemin hazırlıyor.”
Tedavi edilmediğinde görme kayıplarına yol açabilir
Miyopi, halk arasında uzağı net görememe olarak bilinen bir görme kusuru şeklinde tanımlanır. Sağlıklı bir gözde ışınlar doğrudan retinanın üzerinde odaklanarak net bir görüntü meydana getirir. Ancak miyopide, gözün yapısal farklılıkları sebebiyle ışınlar retina düzleminin önünde bir noktada odaklanır. Bu durum, özellikle uzaktaki cisimlerin bulanık görünmesine sebep olur. Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, tedavi edilmeyen miyopinin çocuklarda akademik başarıyı ve yaşam kalitesini düşürdüğünü, ileri derecelere ulaştığında ise retina dekolmanı, glokom ve erken yaşta katarakt gibi kalıcı görme kayıplarına neden olabilecek ciddi göz rahatsızlıkları için risk oluşturduğunu belirtiyor. Bu sebeple, miyopinin erken teşhis ve tedavisi ile gelişim riskinin azaltılması hayati önem taşımaktadır.
Miyopi Riskine Karşı 5 Hayati Önlem
Genellikle okul çağında, bilhassa ilkokuldan ergenliğe kadar olan dönemde başlayan ve ilerleyen miyopinin riskini düşürmek veya ilerleme hızını yavaşlatmak için ailelerin uygulayabileceği basit fakat etkili yöntemler bulunduğuna dikkat çeken Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, “Yaşam tarzında yapılacak düzenlemeler tek başına miyopiyi tamamen ortadan kaldırmasa da risk faktörlerini minimize eder ve var olan miyopinin ilerleyişini yavaşlatır. Ailelerin bu konularda çocuklarına sağlıklı görme alışkanlıkları edindirmesi, miyopiyle mücadelede uzun vadede paha biçilmez bir katkı sunacaktır” şeklinde konuşuyor.
1- Günlük en az 1-2 saat açık hava aktivitesi
Çocuğun her gün yeterli miktarda gün ışığı alması ve açık havada oyun oynaması, miyopiyi önlemedeki en etkili koruyucu faktörlerden biridir. Bilimsel çalışmalar, dışarıda geçirilen her ek 40 dakikanın miyopi gelişme riskini yüzde 23’e varan oranlarda anlamlı derecede düşürdüğünü kanıtlamıştır. Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, çocukların günde minimum 1-2 saatini açık havada geçirmelerini tavsiye ederek, “Haftalık olarak 10-14 saat ve daha fazla süre dışarıda olan çocuklarda miyopi oranlarının belirgin şekilde daha düşük olduğu ispatlanmıştır. Bu nedenle okul sonrası veya hafta sonu planlarında park, bahçe ve açık alan oyunları gibi fırsatlar yaratılmalıdır” diye ekliyor.
2- Ekran süresi günde 2 saati geçmemeli
Çocuğunuzun tablet, akıllı telefon, televizyon ve bilgisayar gibi dijital ekranlar önünde harcadığı zamanı olabildiğince sınırlamanız gerekir. Özellikle küçük yaş gruplarında uzun süreli ekran maruziyeti, gözleri sürekli yakına odaklanmaya zorlar ve göz kırpma sıklığını düşürerek göz kuruluğuna neden olur. 5-17 yaş aralığındaki çocuklarda ekran süresinin günde 2 saati aşmaması gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, şunları söylüyor: “Ekran süresi arttıkça çocuklarda göz kuruluğu, kızarıklık ve bulanık görme gibi şikayetler de artar. Bu yüzden ebeveynler, evde ekran başında geçirilen süreyi planlayarak aralara farklı aktiviteler eklemelidir. Ayrıca 20-20-20 kuralının benimsenmesi faydalıdır. Bu kural, her 20 dakikalık yakın çalışmanın ardından en az 20 saniye boyunca 20 feet (yaklaşık 6 metre) uzaklıktaki bir nesneye bakarak gözleri dinlendirmeyi içerir. Bu mola alışkanlığı, yakın odaklanmanın gözlerde yarattığı stresi azaltarak miyopi riskini düşürmeye yardımcı olur. Ekran parlaklığını aşırı yüksek tutmamak ve akşamları mavi ışık filtreli gözlükler kullanmak da göz yorgunluğunu azaltan diğer önlemlerdir.”
3- Okuma mesafesi en az 30-40 cm olmalı
Çocukların kitap okurken, ders çalışırken veya dijital cihazları kullanırken doğru mesafeyi sağlamaları, miyopi riskini azaltmada kilit bir faktördür. Okuma mesafesinin minimum 30-40 cm olması tavsiye edilir. Çocuğun çalışma masasında dik bir postürde oturması, kitabı veya ekranı gözüne çok yaklaştırmaması ve ihtiyaç halinde daha büyük puntolu metinleri tercih etmesi fayda sağlar. Bununla birlikte, uzun süren yakın çalışma periyotlarında düzenli molalar verilmesi de büyük önem taşır.
4- Çalışma ortamında gün ışığına öncelik verilmeli
Çocuğun ders çalıştığı veya okuma yaptığı mekanın iyi aydınlatılması, göz sağlığı için kritik bir unsurdur. Yetersiz ışık, göz bebeklerinin büyümesine ve odaklanmanın güçleşmesine neden olarak gözleri aşırı derecede yorar; bu durum uzun vadede miyopi gelişimini tetikleyebilir. Bu nedenle, çocuğun çalışma odasında mümkün olduğunca doğal gün ışığından faydalanılması gerektiğini belirten Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, “Eğer yapay aydınlatma kullanılacaksa, ışığın göze direkt temas etmeyecek şekilde doğru bir açıyla yerleştirilmesi gerekir. Masa lambası kullanılıyorsa, ışık kaynağı sayfayı aydınlatmalı fakat çocuğun gözünde parlama yapmamalıdır” diyor.
5- Ergonomiye ve eşya yüksekliğine dikkat edilmeli
Miyopi riskine karşı alabileceğiniz bir diğer mühim tedbir de çocuğunuzun çalışma ortamındaki eşyaların ergonomik düzenidir. Masa ve sandalyenin yüksekliğinin, çocuğunuzun rahat bir duruş ve görüş pozisyonu sağlayacak şekilde ayarlanması gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Semra Akkaya Turhan, “Çocuğunuz ne öne doğru çok eğilerek ne de geriye doğru uzanarak çalışmalıdır” uyarısında bulunuyor.