Kaynak: MAHMUT SERDAR ALAKUŞ/ANADOLU VIA GETTY IMAGES
4 Temmuz 2024
İzmir’de alevler yükselmeye devam ederken, yangınların çıkış sebebine ilişkin tartışmalar da alevlenmiş durumda. Konuyla ilgili farklı kurumlardan çelişkili açıklamalar geliyor. İzmir Valisi Süleyman Elban, yangınların kaynağının elektrik hatları olduğunu duyururken, bölgenin elektrik dağıtımını üstlenen Gdz Elektrik, “yangınların elektrik hatlarından çıktığına dair somut bir bulguya rastlanmadığını” belirtiyor. Öte yandan, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 28 Haziran tarihli bir haberinde ise yangınların “büyük ölçüde insan kaynaklı” olduğu ifade edilmişti. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Başkanı Mahir Ulutaş ise, bölgede geçmişte de elektrik dağıtım sistemlerinden kaynaklı yangınlar yaşandığını anımsatarak ciddi ihmaller olduğunu iddia etti. Bu çerçevede, İzmir’deki yangınların muhtemel nedenlerini ve elektrik hatları etrafında şekillenen bu tartışmaları mercek altına aldık.
Kaynak: MEHMET EMİN MENGÜARSLAN/ANADOLU VIA GETTY IMAGES
**Alevlerin Sardığı İzmir’de Son Durum**
İzmir, Haziran ayının son haftası ile Temmuz’un ilk haftasında çok sayıda ilçeyi etkileyen yangınlarla mücadele etti. Alevlerin görüldüğü ilçeler arasında Çeşme, Ödemiş, Seferihisar, Buca, Aliağa ve Foça yer aldı. Şiddetli rüzgarın etkisiyle yangınların kontrol altına alınması oldukça zorlaştı. Ödemiş’te yaşanan faciada, bir orman işçisi ile yatağa bağımlı yaşlı bir vatandaş olmak üzere iki kişi yaşamını yitirdi. İlçede bazı mahalleler ve köyler tedbir amaçlı boşaltılırken, çok sayıda yapı da alevlerden zarar gördü. 4 Temmuz itibarıyla Seferihisar, Aliağa, Foça ve son olarak Çeşme ile Buca’daki yangınlar söndürülürken, Ödemiş’teki yangına müdahale çalışmaları ise devam ediyor.
Kaynak: BERKCAN ZENGİN/AFP VIA GETTY IMAGES
**Yangınların Çıkış Sebebi Ne?**
Yangınların çıkış nedenine dair çeşitli iddialar gündeme gelirken, İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, İzmir, Manisa ve Hatay’daki orman yangınlarının PKK’ya bağlı olduğu öne sürülen bir grup tarafından çıkarıldığı yönündeki paylaşımların gerçeği yansıtmadığını ve dezenformasyon içerdiğini duyurdu. İzmir Valisi Süleyman Elban da 3 Temmuz’da yaptığı bir açıklamada, ortada “sabotaj kaynaklı bir yangın durumunun söz konusu olmadığını” ifade etti. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin internet sitesinde 28 Haziran’da yayımlanan ve Aliağa, Foça, Bornova, Kemalpaşa ile Çiğli’deki yangınlara değinilen bir haberde, “bu yangınların büyük oranda insan kaynaklı çıktığı ve sıcaklık artışı, düşük nem oranı ile şiddetli rüzgarın etkisiyle hızla yayıldığı” bilgisine yer verildi.
Kaynak: BERKAN ÇETİN/ANADOLU AJANSI VIA GETTY IMAGES
Yangınların nedenine ilişkin en net resmi açıklama ise Vali Elban’dan geldi. Elban, “Hem Çeşme’de hem Ödemiş’te hem Seferihisar’da hem de Foça’daki yangınımız, elektrik hatlarından kaynaklı olarak çıkmış durumdadır” şeklinde konuştu. Vali Elban, durumu şu sözlerle detaylandırdı: “Elektrik hatlarından çıkan kıvılcımlar, hemen altındaki otları tutuşturmuş ve bu otlar da kısa sürede çevreye ve ormanlık alana yayılmıştır.”
**Gdz Elektrik: “Somut Bulgu Yok”**
Türkiye’de 2010-2013 yılları arasında özelleştirilen ve daha önce kamu tarafından yürütülen elektrik dağıtım hizmetlerinin denetimi, Enerji Bakanlığı’na bağlı Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) tarafından yapılıyor. İzmir’de bu hizmeti sunan Gdz Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi, Vali Elban’ın açıklamasının hemen ardından yayımladığı yazılı bir metinle iddiaları reddetti. Şirket, “bölgedeki yangınların elektrik hatlarından kaynaklandığına ilişkin somut bir bulgu bulunmadığını” savundu. Yapılan açıklamada, “yaz aylarında sıcaklıkların aşırı yükseldiği, nem oranının düştüğü ve şiddetli rüzgarların etkili olduğu dönemlerde yangın riskinin her zamankinden fazla olduğuna” dikkat çekildi.
Kaynak: Getty Images
Şirketin açıklamasında ayrıca şu ifadelere yer verildi: “Bu durum, son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi özellikle Akdeniz kuşağı ülkelerinde ve ülkemizde, bu dönemlerde gözlenen hava koşullarındaki ciddi değişimin bir sonucudur. Bu sebeple, son bir haftada ülkemizde ve komşu ülkelerde havanın aşırı ısınması ve nem oranının aşırı düşmesi nedeniyle yüzlerce orman yangını çıkmıştır.” Gdz Elektrik, “Bölgenin elektrik dağıtım altyapı işletmecisi olarak, süreci yakından takip etmekte ve ilgili kurumlarla tam iş birliği içerisinde sahada çalışmalarımızı sürdürmekteyiz” diyerek açıklamasını sonlandırdı.
**Ormancılar Derneği Raporu Ne Gösteriyor?**
Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre, Türkiye’deki orman yangınlarının %84 ila %90’lık bir kısmı insan faktöründen kaynaklanıyor. İhmal, kaza ve kasıt gibi çeşitli nedenler bu kategoriye giriyor. Elektrik şebekeleri de yangınların bir diğer potansiyel kaynağı. Ormancılar Derneği tarafından yayımlanan ve BBC Türkçe’nin incelediği “Orman Yangınlarına Dirençli Yerleşim Yerleri Stratejik Plan Esasları ve Uygulama Rehberi” başlıklı rapor, 2014-2023 yılları arasında enerji nakil hatlarından kaynaklanan yangınların oranının en fazla %5 olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte, bu tür yangınlarda yok olan alan miktarının oranı ise oldukça yüksek. Örneğin, 2023 yılında bu sebeple çıkan yangınların yaktığı alan, toplam yanan alanın yaklaşık %29,2’sini oluşturdu.
**EMO’dan 16 Mayıs’ta Gelen Uyarı ve Eleştiriler**
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), yaz mevsiminin yaklaşmasıyla birlikte 16 Mayıs’ta bir açıklama yaparak “elektrik kaynaklı orman yangınlarına karşı önlem alınması” çağrısında bulunmuştu. EMO’nun açıklamasında, 2024 yazında Diyarbakır ve Mardin’de meydana gelen yangınla ilgili anız iddiası gündeme gelse de, savcılığın ön raporunda olayın elektrikten kaynaklandığının belirtildiği aktarıldı. Bu çağrıda, hem elektrik hatlarının tüm kontrollerinin yapılıp eksikliklerin giderilmesi hem de direk diplerinin temizlenip hat güzergahındaki ağaçların bakımının yapılması gerektiği vurgulandı.
BBC Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan EMO Yönetim Kurulu Başkanı Mahir Ulutaş, İzmir’deki son yangınların nedenine dair ellerinde henüz somut bir veri olmasa da, geçmişte bu bölgelerde elektrik kaynaklı yangınların yaşandığını belirtti. Ulutaş, bazı yerlerdeki görgü tanıklarının ifadelerinin Vali Elban’ın açıklamasıyla örtüştüğünü de sözlerine ekledi. Ulutaş, “elektrik sistemlerinin sürekli bakım gerektirdiğini, özelleştirme öncesinde sırf bu iş için hatları gezen bakım personelleri olduğunu, ancak özelleştirmelerle bu personellerin tasfiye edildiğini” ileri sürdü.
Kaynak: MAHMUT SERDAR ALAKUŞ/ANADOLU VIA GETTY IMAGES
Küresel ısınmanın yangınlar üzerindeki etkisini kabul etmekle birlikte Ulutaş, günümüz teknolojisiyle, örneğin dronlar veya yapay zeka gibi uygulamalarla bu denetimlerin eskisinden çok daha kolay yapılabileceğini ifade etti. Dolayısıyla Ulutaş’a göre, “elektrik kaynaklı yangınlarda asıl sorumluluk, yeterli bakımları yapmayan dağıtım şirketlerine aittir.” Ulutaş, Orman Bölge Müdürlükleri’nin de nakil hatları ve trafoların çevresinde temizlik çalışması yapması gerektiğini belirtti. Elektriğin üretim, iletim ve dağıtımının kamusal bir hizmet olması gerektiğini savunan Ulutaş, bu tür yangınların önlenmesi için denetim ve bakımların daha etkin bir şekilde yapılmasının zorunlu olduğunu söyledi.