HABER MERKEZİ Oluşturulma Tarihi: Temmuz 04, 2025 10:53
Yıldızların yaşam döngülerinin sonundaki muazzam olaylar olarak kabul edilen süpernova patlamaları, evrenin en görkemli hadiselerindendir. Ancak, gerçekleştirilen yeni bir bilimsel çalışma, bazı yıldızların tek bir kez değil, iki defa patlayabildiğine dair somut görsel deliller sunarak bu genel kanıyı değiştiriyor.
Bu çığır açan araştırmanın merkezinde, Samanyolu’nun komşu galaksisi olan Büyük Macellan Bulutu’nda, bizden yaklaşık 160 bin ışık yılı mesafede bulunan SNR 0509-67.5 adlı süpernova kalıntısı yer alıyor. Gözlemler, Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile gerçekleştirildi. *Nature Astronomy* dergisinde yayımlanan makalenin baş yazarı, Avustralya Canberra Üniversitesi’nden Priyam Das, belirli süpernova türlerinin iki aşamalı bir patlama süreci geçirebildiğini belirtti.
“Çift patlama” olarak adlandırılan bu olgu, özellikle Tip 1a süpernovalarında gözlemlenmektedir. Bu tür süpernovalar, bir beyaz cüce ve ona eşlik eden başka bir yıldızın oluşturduğu ikili sistemlerde meydana gelir. Küçük yıldızların ömürlerini tamamladıktan sonra geride bıraktığı yoğun yıldızsal kalıntılar olan beyaz cüceler, komşu yıldızlarından gaz çeker. Yüzeyinde biriken bu gaz, kritik bir seviyeye ulaştığında, ilk olarak bir helyum patlaması yaşanır. Bu ilk ve daha küçük olan patlama, yıldızın içine doğru ilerleyen bir şok dalgası oluşturarak çekirdekte çok daha şiddetli ikinci bir patlamayı ateşler.
Bilim insanları, çift patlama modelini destekleyen kanıtları, patlamanın ardından geride kalan kimyasal imzaları analiz ederek elde etti. ESO’nun teleskobuyla yapılan detaylı incelemeler, SNR 0509-67.5 kalıntısı içinde birbirinden farklı iki kalsiyum tabakasının varlığını kesin olarak ortaya koydu. Çalışmanın ortak yazarlarından Ivo Seitenzahl, bulguların önemini şöyle vurguladı: “Bu sonuçlar, beyaz cücelerin patlamak için meşhur Chandrasekhar limitine (Güneş kütlesinin yaklaşık 1,4 katı) erişmek zorunda olmadığını net bir şekilde göstermektedir.”
Geleneksel olarak, bir beyaz cücenin patlaması için kütlesinin, Chandrasekhar limiti olarak bilinen ve yaklaşık 1,4 Güneş kütlesine eşit olan kritik eşiği aşması gerektiği düşünülüyordu. Bu eşik aşıldığında, yıldızın merkezindeki basınç ve sıcaklık, patlamayla sonuçlanan zincirleme nükleer reaksiyonları tetikler. Bu yeni bulgu, söz konusu limitin altındaki patlamaları doğrulayarak, süpernovaların parlaklık ve yapısal çeşitliliklerini açıklamak adına mühim bir ilerleme sunuyor. Dahası, bu keşfin, evrenin genişlemesini hızlandıran karanlık enerjinin gizemini çözmek ve kozmostaki demir gibi ağır elementlerin kaynağını aydınlatmak için de kritik veriler sağlaması beklenmektedir.