Gezegenimizdeki bilinen en büyük Mars kökenli göktaşı olan NWA 16788, 16 Temmuz tarihinde Sotheby’s New York tarafından düzenlenecek bir müzayedede satışa sunulacak. 2023 senesinde Nijer’in tenha Agadez bölgesinde bulunan bu muazzam 24,5 kilogramlık kaya, sadece cüssesiyle değil, aynı zamanda Mars’ın jeolojik sırlarını taşıma potansiyeliyle de büyük ilgi görüyor. Ancak bu eşi benzeri olmayan parçanın geleceği, özel bir koleksiyoncunun eline mi geçeceği yoksa bilimsel araştırmalara mı adanacağı konusunda bir muamma olarak kalmaya devam ediyor.
EN BÜYÜK MARS KÖKENLİ GÖKTAŞI
Sotheby’s müzayede evi tarafından yapılan açıklamaya göre, NWA 16788 bugüne dek yeryüzünde keşfedilmiş en iri Mars göktaşı olarak kayıtlara geçmiştir. 24,5 kilogramlık kütlesiyle bu numune, bir önceki rekor sahibi Mars meteoritinden %70 daha ağırdır. Genellikle Mars kaynaklı göktaşları çok küçük fragmanlar şeklinde bulunsa da, bu “anıtsal numune” hem koleksiyoncular hem de bilim insanları nezdinde olağanüstü bir kıymete sahiptir.
Yapılan iç yapı analizleri, bu kayanın Mars’a çarpan kuvvetli bir asteroidin etkisiyle gezegenin yüzeyinden fırlatıldığını göstermektedir. Bu süreçte kayanın bazı bölümleri camsı bir yapıya bürünmüştür. Ayrıca, Dünya’nın atmosferine girerken meydana gelen sürtünme sonucu yüzeyinde oluşan camsı füzyon kabuğu da gözlemlenen bir diğer önemli özelliktir.
BİLİM ÇEVRELERİ VE KOLEKSİYONERLER ARASINDAKİ TARTIŞMA
NWA 16788’in benzersizliğini Sotheby’s Doğa Tarihi Başkan Yardımcısı Cassandra Hatton, “Bu yalnızca ender bulunan bir parça değil; bir nesilde ancak bir kez karşılaşılabilecek türden bir numune” sözleriyle ifade ediyor. Fakat, bu denli yüksek bilimsel değere sahip objelerin özel mülkiyete geçme ihtimali, bazı bilim insanları arasında kaygı yaratıyor.
Edinburgh Üniversitesi’nden paleontolog Prof. Steve Brusatte, “Bu tür bir kayanın varlıklı bir koleksiyoncunun kasasında yitip gitmesi çok üzücü olurdu. Bir müzede sergilenmeli ve halka açık olmalı” ifadeleriyle konunun kamu yararı boyutuna vurgu yapıyor.
“BİLİMSEL ÇALIŞMALAR KOLEKSİYONCULUKTAN DESTEK ALIYOR”
Diğer taraftan, Leicester Üniversitesi’nden gezegen bilimci Dr. Julia Cartwright, özel koleksiyonculuk ile bilimsel çalışmalar arasında karşılıklı faydaya dayalı bir bağ olduğunu ileri sürüyor. Cartwright’a göre, “Bu göktaşlarının satışı, yeni numunelerin keşfedilmesini finanse ederek araştırmalara kaynak sağlıyor.” Kendisi, NWA 16788’den alınan bir parçanın halihazırda Çin’deki Purple Mountain Gözlemevi’nde bilimsel bir referans olarak korunduğunu ekliyor. Cartwright, meteoritin yeni sahibinin kim olacağından bağımsız olarak, bu parçanın bilim dünyasının alakasını çekmeye devam edeceğini ve gelecekteki çalışmalara imkan tanıyabileceğini umut ettiğini dile getiriyor.
GEÇMİŞTEKİ BENZER SATIŞLAR
Geçmişte de Mars kaynaklı göktaşları müzayedelerde büyük ilgi görmüştür. Buna bir örnek olarak, 2021 yılında Mars atmosferinden bir parça içerdiği tespit edilen bir meteorit gösterilebilir. Christie’s müzayede evi tarafından satışa çıkarılan bu parça, 30.000 ila 50.000 dolarlık başlangıç tahminini katbekat aşarak 200.000 dolara alıcı bulmuştu.