Bilim insanları, bazı domates çeşitlerinin milyonlarca yıl önceki atalarına ait özellikleri yeniden sergilemesi karşısında büyük bir şaşkınlık yaşadı. Geçmişte bazı canlılarda atalara ait özelliklerin nadiren belirdiği bilinse de, bu olgu ilk defa genetik kanıtlarla teyit edilmiş oldu. Araştırmacılara göre, çevresel şartlardaki değişimler sonucunda gelecekte insanlar dahil diğer türlerde de benzer evrimsel geri dönüşlerin yaşanması ihtimal dahilinde.
**KAYIP SAVUNMA MEKANİZMASI YENİDEN CANLANDI**
Nature Communications adlı hakemli bilimsel dergide neşredilen bir çalışmaya göre, Galápagos Adaları’nda yetişen yabani domatesler, atalarından miras kalan kimyasal savunma sistemlerini tekrar aktif hale getirdi. Söz konusu bitkilerin, patlıcanlarda rastlanan bileşiklere benzerlik gösteren ve milyonlarca senedir domateslerde gözlemlenmemiş olan toksik bir moleküler karışım sentezlediği ortaya çıktı.
BBC’nin aktardığına göre, domatesler de patlıcan ve patates gibi gece gölgesi (nightshade) familyasının bir üyesidir. Bu familyadaki bitkiler, kendilerini otçul canlılardan muhafaza etmek amacıyla alkaloid ismi verilen ve acı bir tada sahip toksinler sentezler. Bilim insanlarının yaptığı incelemeler, Galápagos’un daha yaşlı olan doğu adalarındaki domateslerin modern kültür çeşitlerinde bulunan alkaloidleri ürettiğini, buna karşın daha genç olan batı adalarındaki bitkilerin ise atalarına has, eşsiz alkaloidler geliştirdiğini saptadı. Kaliforniya Üniversitesi’nden moleküler biyokimyacı ve araştırmanın lideri Adam Jozwiak, “Bazı kişilerin bu duruma inanması güç olsa da, hem genetik hem de kimyasal deliller atalara geri dönüşü işaret ediyor. Mekanizma mevcut ve bu olay yaşandı,” ifadelerini kullandı.
**EVRİM GERİYE İŞLEYEBİLİR Mİ?**
Bu gelişme, bilim insanları tarafından potansiyel bir “tersine evrim” örneği olarak yorumlanıyor. Evrim normal şartlarda canlıları mevcut çevre koşullarına adapte ederken, çok uzun zaman önce yitirilmiş özelliklerin yeniden ortaya çıkması bilim camiasında ihtilaflı ve pek mümkün görülmeyen bir olgudur. Fakat bu çalışmada, domates bitkilerinin atalarına ait savunma bileşenlerini sentezlemek için tam olarak atalarının kullandığı genetik patikayı takip ettiği tespit edildi. Bu ender durumu kanıtlamak için araştırmacılar, alkaloid sentezinden sorumlu olan spesifik bir enzime odaklandı. ScienceAlert’in belirttiğine göre, bazı türlerin atalarına benzer nitelikleri tekrar kazanması mümkün olsa da, bunun birebir aynı genetik mekanizmayla gerçekleşmesi son derece seyrek rastlanan ve ispatlanması da oldukça meşakkatli bir süreçtir.
**ZORLU ORTAMA ADAPTASYON**
Bilim insanları, bu genetik geri dönüşün Galápagos’un çetin çevre koşullarından kaynaklanabileceği görüşünde. Adam Jozwiak, “Bitkilerin, atalarının yüzleştiği koşullara benzer bir ortama tepki veriyor olması muhtemel,” diye belirtti. Daha yaşlı olan doğu adalarının biyolojik çeşitlilik açısından daha zengin ve istikrarlı bir ekosisteme sahip olması ve burada modern alkaloidlerin üretilmesi dikkat çekerken, daha genç ve çorak olan batı adalarında ise bitkiler eski tür alkaloidleri sentezliyor. Yılanlar, balıklar ve bakterilerde de benzer tersine evrim vakaları gözlemlenmiş olsa da, bu denli net ve kimyasal düzeyde açık bir örneğe çok ender rastlanmaktadır. İklim değişikliği gibi etkenlerin tetiklemesiyle, diğer türlerin de gelecekte benzer bir evrimsel geri dönüşüm geçirmesi olası görülüyor. Jozwiak bu konudaki görüşünü, “Bu durum insanlarda da yaşanabilir. Elbette bir iki yıl içinde gerçekleşmez, ancak çevresel şartlar yeteri kadar değişirse zamanla bu mümkündür,” sözleriyle özetliyor.