Terör örgütü PKK lideri Abdullah Öcalan’ın yayımlanan bir video mesajında silah bırakma çağrısı yapması, ‘komünalizm’ kavramını kamuoyunun gündemine taşıdı ve bu terimin anlamı üzerine bir merak uyandırdı. Peki, Komünalizm tam olarak nedir? Bu kavram ne anlama gelmektedir ve Komünizm ile Komünalizm arasındaki temel ayrımlar nelerdir?
KOMÜNALİZM NEDİR? KOMÜNALİZM NE ANLAMA GELİR?
Komünalizm, bireysellik yerine topluluğun (komün) merkeze alındığı bir yaşam ve idare biçimini öngören sosyal, politik ve iktisadi bir felsefedir.
Bu yaklaşımın nihai hedefi, toplumsal yardımlaşma, aracısız demokrasi, müşterek mülkiyet ve ekolojik denge prensiplerine dayalı sürdürülebilir bir yaşam düzeni kurmaktır.
Köken olarak İngilizcedeki “communal” (topluluğa ait) sözcüğünden gelen komünalizm terimi, sıkça “toplulukçuluk” olarak Türkçeye çevrilmektedir.
KOMÜNALİZMİN TEMEL NİTELİKLERİ NELERDİR?
Topluluk Odaklı Yönetim: Kararlar, yerel halk meclisleri gibi hiyerarşi barındırmayan yatay organlar aracılığıyla alınır.
Müşterek Mülkiyet: Şahsi mülkiyet anlayışı yerine, kaynakların kolektif kullanımı ve paylaşımı ilkesi benimsenir.
Doğrudan Demokrasi: Hiyerarşinin olmadığı ve halkın doğrudan katılımına dayanan bir siyasi yapı hedeflenir.
Ekolojik Duyarlılık: Doğa ile uyum içinde bir varoluş biçimi, en önemli önceliklerden biridir.
Anti-Kapitalist Duruş: Kâr güdümlü bir ekonomi yerine, toplumun ihtiyaçlarını merkeze alan bir üretim modeli savunulur.
KOMÜNALİZMİN TEORİSYENİ KİMDİR?
Çağdaş komünalizm anlayışının teorik altyapısı, Amerikalı filozof Murray Bookchin’in çalışmalarıyla oluşturulmuştur.
Bookchin tarafından geliştirilen ve “özgür belediyecilik” (libertarian municipalism) olarak bilinen bu yaklaşım, merkeziyetçi devlet modeline bir seçenek sunarak, yönetimin halk meclisleri aracılığıyla doğrudan demokrasiyle sağlanmasını öngörür.
KOMÜNİZM VE KOMÜNALİZM ARASINDAKİ AYRIMLAR NELERDİR?
Her ne kadar komünizm ve komünalizm, kapitalist düzene birer alternatif olarak ortaya çıkmış olsalar da, kökenleri ve uygulama yöntemleri bakımından aralarında ciddi ayrımlar bulunmaktadır. 19. yüzyılda Karl Marx ve Friedrich Engels’in teorileriyle şekillenen komünizm, nihai amaç olarak sınıfların ve devletin ortadan kalktığı bir toplum yaratmayı hedefler. Bu ideolojide, üretim araçları kamunun ortak mülkiyetindedir ve devlet, bir geçiş süreci olarak işçi sınıfı adına yönetimi üstlenir. İdare yapısı genellikle merkeziyetçi bir nitelik taşır ve toplumsal değişim çoğunlukla devrim yoluyla hedeflenir. Ayrıca, komünist teoride ekolojik kaygılar genellikle ikincil bir konumdadır.
Öte yandan, 20. yüzyılda Murray Bookchin tarafından formüle edilen komünalizm ise farklı bir yol haritası çizer. Bu yaklaşım, toplulukların yerel halk meclisleri ve aracısız demokrasi mekanizmalarıyla kendi kendini idare etmesini savunur. Merkezi devlet otoritesini reddederek, bunun yerine ademimerkeziyetçi ve tabandan örgütlenen bir siyasi yapı teklif eder. Müşterek mülkiyet ve komünal bir yaşam tarzı bu felsefenin temelini oluşturur. Toplumsal dönüşümün yerel düzeyde ve barışçıl yollarla gerçekleşmesini teşvik eder. Komünalizmi komünizmden ayıran en belirgin özelliklerden biri ekolojiye atfettiği merkezi roldür; doğa ile barışık bir yaşam, bu düşünce sisteminin vazgeçilmez bir bileşenidir.
Bu çerçevede, komünizm odak noktasına sınıf mücadelesini ve ekonomik yapıyı alırken; komünalizm, hem çevresel sürdürülebilirliği hem de halkın doğrudan katılımını merkeze koyan, daha yerel ölçekli ve yatay bir toplumsal model sunar.