Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel hakkında re’sen bir soruşturma başlatıldı. Soruşturmanın gerekçeleri arasında “Cumhurbaşkanına hakaret”, “suç işlemeye alenen tahrik” ve “kamu görevlilerine görevleri nedeniyle hakaret ve tehdit” gibi iddialar bulunuyor. Bu gelişme, Özel’in milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılması ihtimalini gündeme getirdi. Bu bağlamda, bir milletvekilinin dokunulmazlığının hangi koşullarda ve Meclis’te ne kadar oyla kaldırılabileceği merak konusu oldu.
MİLLETVEKİLLİĞİ DOKUNULMAZLIĞI HANGİ DURUMLARDA KALDIRILIR?
Yasama dokunulmazlığının hangi şartlarda kaldırılabileceği, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 83. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, milletvekilleri görevleri süresince yasal bir koruma altındadır. Fakat bu kuralın iki önemli istisnası bulunur: ağır ceza gerektiren bir suçun işlenirken yakalanması (suçüstü hali) ve milletvekili seçilmeden evvel hakkında soruşturma başlatılmış olması. Belirtilen bu iki durumda, yargılama için Meclis’in bir karar almasına gerek yoktur. Bunların dışındaki tüm suçlamalar için bir vekilin yargılanabilmesi, dokunulmazlığının Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kaldırılmasına bağlıdır. Süreç, Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan fezlekenin Karma Komisyon’a havale edilmesi ve sonrasında Genel Kurul’da oylanmasıyla işler. Bu durum, kararın esasen siyasi bir nitelik taşıdığını göstermektedir.
MİLLETVEKİLİ DOKUNULMAZLIĞI NASIL KALDIRILIR?
Bir milletvekilinin dokunulmazlığını kaldırma prosedürü, belirli adımlardan oluşur. İlk olarak, ilgili vekil hakkında düzenlenen fezleke TBMM Başkanlığı’na ulaştırılır. Başkanlık, dosyayı Anayasa-Adalet Karma Komisyonu’na gönderir. Bu komisyon, bir hazırlık ve bir de esas inceleme raporu olmak üzere iki ayrı rapor tanzim eder. Süreç boyunca, dokunulmazlığının kaldırılması istenen milletvekiline savunma yapma imkanı verilir. Komisyon aşaması tamamlandıktan sonra konu, Meclis Genel Kurulu’nun gündemine taşınır. Burada yapılan oylama ile dokunulmazlığın kaldırılıp kaldırılmayacağına karar verilir. Her bir fezleke için ayrı bir oylama yapılması zorunludur ve çıkan sonuç kesindir. Tüm bu prosedür, Anayasa ve TBMM İçtüzüğü hükümleri çerçevesinde yürütülür.
MİLLETVEKİLİ DOKUNULMAZLIĞI KAÇ OYLA KALDIRILIR?
Dokunulmazlığın kaldırılması için gereken oy sayısı, Meclis Genel Kurulu’nda adi veya basit çoğunluk olarak bilinen kurala tabidir. Bu, kararın alınabilmesi için oylamaya iştirak eden milletvekili sayısının yarısından bir fazlasının “kabul” oyu kullanmasının yeterli olduğu anlamına gelir. Somut bir örnek vermek gerekirse, 300 milletvekilinin hazır bulunduğu bir oylamada, dokunulmazlığın kaldırılması için asgari 151 oy gereklidir. Dolayısıyla gerekli oy sayısı, oturumdaki katılımcı sayısına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Oylamanın gizli yapılıyor olması, parti gruplarının karar üzerindeki etkisini azaltabilir ve bu durum siyasi uzlaşıları daha kritik hale getirebilir.
MİLLETVEKİLİ DOKUNULMAZLIĞI KALKINCA NE OLUR?
Dokunulmazlığın kaldırılması, milletvekilliğinin otomatik olarak sona erdiği anlamına gelmez. Bu karar, yalnızca ilgili vekil hakkındaki yargısal sürecin başlamasına olanak tanır. Milletvekili, Meclis’teki görevini sürdürürken bir yandan da mahkemede kendini savunma hakkına sahiptir. Milletvekilliğinin düşmesi ancak farklı bir koşula bağlıdır: Yargılama sonucunda verilen mahkumiyet kararının kesinleşmesi durumunda, Anayasa’nın 76. maddesi uyarınca vekillik sona erebilir. Özetle, dokunulmazlığın kaldırılması işlemi, vekilin yargılanmasının önündeki engeli kaldırmaya yönelik bir adımdır ve doğrudan siyasi statüsünü etkilemez.