Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Taliban’ın en üst düzey lideri olarak kabul edilen Hibetullah Ahundzade ve rejimin başyargıcı konumundaki Abdul Abdul Hakim Hakkani hakkında, cinsiyete dayalı sistemli zulüm uyguladıkları ve temel özgürlükleri yok ettikleri gerekçesiyle tutuklama kararı verildiğini açıkladı.
Salı günü kamuoyuyla paylaşılan karar metnine göre, UCM hakimleri, Taliban’ın yönetimi devraldığı 15 Ağustos 2021 tarihinden başlayarak en az 20 Ocak 2025’e uzanan dönemde, kadın ve kız çocuklarına yönelik eylemlerin insanlığa karşı suç teşkil ettiğini vurguladı.
Mahkemenin yaptığı açıklamada, “Taliban bazı genel kısıtlamalar getirmiş olsa da, kız çocuklarını ve kadınları özellikle cinsiyetleri nedeniyle hedef almıştır” ifadeleri kullanıldı.
Kararda ayrıca, eğitim, özel hayatın gizliliği, aile kurma, seyahat etme, düşünce ve ifade hürriyeti ile dini inançlar da dahil olmak üzere çok sayıda temel hakkın sistemli bir biçimde çiğnendiğine dikkat çekildi.
**BASKILAR LGBTİ+ BİREYLERİ DE KAPSIYOR**
Mahkeme, zulmün yalnızca kadınlarla sınırlı kalmadığının altını çizerek, Taliban rejimi tarafından “cinsiyet kimliği ya da cinsel yönelimi Taliban’ın normlarına uymadığı” gerekçesiyle bazı kişilerin de baskıya maruz kaldığını belirtti.
Bu niteliğiyle karar, sadece kadın haklarına odaklanmakla kalmayıp, daha geniş bir toplumsal baskı mekanizmasının belgelendiği ilk uluslararası hukuki girişim olma özelliği taşımaktadır.
**TALİBAN’DAN SERT YANIT: “SAÇMALIK, MAHKEMEYİ TANIMIYORUZ”**
Taliban yönetimi, UCM’nin bu kararına sert bir dille karşılık verdi. Rejim sözcüsü Zabihullah Mücahid, konuyla ilgili açıklamasında, “Bu tür saçma açıklamalar, Taliban yönetiminin şeriata bağlılığını sarsmaz. Biz bu mahkemeyi tanımıyoruz” sözlerini sarf etti.
Bu, Taliban rejiminin UCM ve benzeri uluslararası adli organları Batılı güçlerin siyasi bir aracı olarak nitelediği ilk olay değildir.
**UCM KARARLARI NASIL İNFAZ EDİLİYOR?**
1998 senesinde kurulan ve temel görevi dünya çapındaki savaş suçları ile insanlığa karşı işlenen suçları soruşturmak olan UCM’nin, kararlarını uygulayacak kendine ait bir kolluk gücü bulunmamaktadır. Mahkemenin verdiği tutuklama emirlerinin infazı, üye devletlerin sağlayacağı işbirliğine dayanmaktadır; bu durum, kararların pratikteki uygulanabilirliğini önemli ölçüde zayıflatmaktadır.
Sonuç olarak, haklarında yakalama emri çıkarılan şahıslar, yalnızca UCM’ye taraf olan bir ülkeye seyahat etmeleri durumunda tutuklanma tehlikesiyle yüzleşirken, üye olmayan devletlerde ise böyle bir risk mevcut değildir.