Şempanzelerin insanlarla olan benzerliklerinin sadece zekâ ve sosyal organizasyonla sınırlı kalmadığı, kültürel alışkanlıkları da kapsadığı yeni bulgularla bir kez daha kanıtlandı. Independent’in haberine göre, gerçekleştirilen iki ayrı bilimsel çalışma, bu primatların hem moda akımlarına benzer sosyal eğilimler gösterdiğini hem de bitkilerden tıbbi fayda sağladığını belgeledi.
KULAĞA OT TAKMA MODASI
Behaviour isimli hakemli bilimsel dergide yayımlanan bir çalışmada, Zambiya’da bulunan Chimfunshi Yaban Hayatı Bakımevi’ndeki sekiz şempanzenin kulaklarına ot veya ufak dal parçaları taktığı tespit edildi. Bu eylemi dikkat çekici kılan ise arkasında herhangi bir işlevsel sebebin bulunmamasıydı. Durham Üniversitesi’nden araştırmanın eş yazarı Dr. Jake Brooker, The Times’a verdiği demeçte, durumu “Bu fındık kırmak ya da termit avlamakla ilgili değil. Daha çok bir şempanze modası gibi,” sözleriyle açıkladı.
Dr. Brooker’a göre, bu durum insan toplumlarındaki moda ve kültürel akımların yayılma mekanizmasını andırıyor. Süreç şu şekilde işliyor: Bir birey yeni bir davranış başlatıyor, diğerleri onu kopyalıyor ve zamanla bu eylem, belirgin bir faydası olmasa dahi grup kimliğinin bir unsuru haline dönüşüyor.
Bilim insanları, bu tip eğilimlere tutsaklık koşullarındaki şempanzelerde daha sık rastlanabileceğini ifade ediyor. Bunun nedeni, bu hayvanların doğal ortamlarındaki gibi sürekli yiyecek bulma veya hayatta kalma mücadelesi içinde olmamalarıdır. Utrecht Üniversitesi’nden Dr. Edwin van Leeuwen’in belirttiği gibi, “Bu durum onlara oyun oynama, denemeler yapma ve birbirlerini taklit etme fırsatı sağlıyor”.
ŞEMPANZELERDEN DOĞAL TEDAVİ: YAPRAK VE TÜKÜRÜKLE YARA BAKIMI
Şempanzeler hakkında ilgi uyandıran bir başka çalışma, Uganda’daki Budongo Ormanı’nda yürütüldü. Frontiers in Ecology and Evolution adlı dergide sonuçları paylaşılan bu araştırmada, Oxford Üniversitesi’nden araştırmacılar, şempanzelerin açık yaralarını iyileştirmek için doğal yöntemler kullandığını kayıt altına aldı.
Oxford Üniversitesi’nden Dr. Elodie Freymann’in liderliğindeki araştırmanın bulgularına göre, şempanzeler yaralarını tedavi etmek için yaprakları çiğneyerek bir lapa haline getirip yaralı bölgeye sürüyor, yarayı tükürükleriyle temizliyor ve parmaklarını yalayarak yaranın üzerine bastırıyor. Bu eylemler, doğrudan bir yara bakım rutini oluşturuyor ve hem tükürüğün antimikrobiyal niteliklerine hem de bitkilerin şifalı potansiyeline dikkat çekiyor.
Araştırma ekibi, Budongo Ormanı’nda yaşayan Sonso ve Waibira isimli iki şempanze komünitesini dört aylık bir süre boyunca inceledi. Bu gözlemler, yıllar içinde toplanan video kayıtları, veri setleri ve bilimsel anketler gibi mevcut materyallerle desteklendi. Çalışmada dikkat çeken bir bulgu, Sonso topluluğundaki şempanzelerin yaklaşık %40’ının, insanların kurduğu tuzaklar sonucu yaralanmış olmasıydı.
KÜLTÜR VE SAĞLIK: ŞEMPANZELERDE BİLİNÇLİ DAVRANIŞLAR
Söz konusu her iki çalışma da şempanzelerin eylemlerinin sadece içgüdülerle sınırlı olmadığını, aynı zamanda sosyal öğrenme, grup dinamikleri ve tıbbi bilgiye dayalı bilinçli davranışlar sergileyebildiğini gösteriyor. Araştırmacılara göre bu bulgular, evrimsel süreçte insanlar ve büyük insansı maymunlar arasındaki derin bağı bir kez daha net bir biçimde vurgulamaktadır.
Şempanzelerin Kültürel Dünyası: Moda Akımlarından Doğal Tedavi Yöntemlerine
