Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanarak Resmi Gazete’de yayımlanan atama kararı uyarınca, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun (TİHEK) yönetim kadrosunda önemli değişiklikler yapıldı. Söz konusu karar ile Fahrettin Altun TİHEK Başkanlığı’na, Muhammet Ecevit Carti ise ikinci başkanlık makamına atandı. Kurumun yeni üyeleri olarak Dilek Ertürk, Fatma Çınar, Erol Gökdöl, Melahat Demir Aydın, Selma Öztürk Pınar, Tayyip Uçar, Evren Başar, Ömer Çelen ve Selami Açan görevlendirildi. Bu gelişmelerin ardından pek çok vatandaş, TİHEK’in yapısı, kuruluş süreci ve görev alanları hakkında bilgi araştırmaya başladı. Peki, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu tam olarak nedir, hangi tarihte kurulmuştur ve ne gibi görevleri yerine getirmektedir?
**TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN MİSYONU NEDİR?**
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, temel olarak ayrımcılığın engellenmesi ve bu ilkelere uygun faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla tesis edilmiştir. Kurumun bir diğer önemli misyonu ise işkence ve kötü muameleyle etkili bir şekilde mücadele ederek bu alanda ulusal önleme mekanizması görevini üstlenmektir.
**TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN KURULUŞ SÜRECİ**
Kurum, mevcut adıyla 20 Nisan 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6701 sayılı “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu” ile hayata geçirilmiştir.
Kurumun geçmişi incelendiğinde, ilk olarak 21 Haziran 2012 tarihli ve 6332 sayılı kanunla “Türkiye İnsan Hakları Kurumu” ismiyle kurulduğu görülmektedir. 9 Aralık 2013 tarihinde alınan bir Bakanlar Kurulu kararıyla ulusal önleme mekanizması haline gelen kurum, özel bütçeli bir idare olarak faaliyet göstermiştir. 20 Nisan 2016’da yapılan yasal düzenleme ile kurumun ismi değiştirilmiş ve bugünkü yapısına kavuşmuştur.
**TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN BİR ÖNCEKİ BAŞKANI KİMDİ?**
14 Temmuz 2021 – 10 Temmuz 2025 dönemini kapsayan görev süresi için Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanlığı pozisyonunda Muharrem Kılıç bulunuyordu.
**TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN ÜYELERİ NASIL SEÇİLİR?**
Kurul, biri Başkan ve diğeri İkinci Başkan olmak üzere toplam on bir üyeden teşekkül eder. Kurul üyelerinden sekizi Bakanlar Kurulu tarafından, üç üye ise doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından seçilmektedir.
**TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN GÖREVLERİ NELERDİR?**
Kurumun temel sorumlulukları ve faaliyet alanları şu şekilde sıralanabilir:
* İnsan haklarını korumaya, ilerletmeye, ayrımcılığı engellemeye ve tespit edilen ihlalleri gidermeye yönelik faaliyetler yürütmek.
* Kamuoyunda farkındalığı artırmak amacıyla, insan hakları ve ayrımcılıkla mücadele konularında kitle iletişim araçlarını da devreye sokarak bilgilendirme ve eğitim çalışmaları düzenlemek.
* Millî eğitim müfredatında yer alan insan hakları ve ayrımcılık yasağına ilişkin kısımların oluşturulmasına katkı sağlamak.
* İnsan haklarının korunması, ayrımcılığın sonlandırılması ve toplumsal eşitlik bilincinin pekiştirilmesi hedefiyle üniversitelerle ortak projeler geliştirmek; Yükseköğretim Kurulu koordinasyonunda üniversitelerde insan hakları ve eşitlik bölümlerinin açılmasına ve ilgili müfredatın oluşturulmasına destek olmak.
* Kamu kurum ve kuruluşlarının hizmet öncesi ve hizmet içi insan hakları ile eşitlik eğitim programlarının temel prensiplerinin saptanmasına ve bu programların uygulanmasına katkıda bulunmak.
* Kendi görev sahasıyla ilgili yasal düzenleme çalışmalarını takip etmek, analiz etmek ve bu konulardaki görüş ve tavsiyelerini yetkili makamlara iletmek.
* İnsan hakları ihlallerini kendiliğinden veya başvuru üzerine incelemek, soruşturmak, bir karara varmak ve alınan kararların uygulanmasını takip etmek.
* Ayrımcılık yasağına yönelik ihlalleri resen veya başvuru üzerine tetkik etmek, araştırmak, sonuçlandırmak ve uygulama süreçlerini izlemek.
* Ayrımcılık yasağı ihlali sebebiyle mağdur olduğunu belirterek Kuruma müracaat eden kişilere, mağduriyetlerinin giderilmesi için başvurabilecekleri idari ve hukuki yollar hakkında rehberlik etmek ve başvurularını takip etmelerine yardımcı olmak.
* İşkence ve kötü muameleyle aktif olarak mücadele etmek ve bu konuda çalışmalar icra etmek.
* İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol maddeleri uyarınca ulusal önleme mekanizması olarak faaliyet göstermek.
* Özgürlüğünden yoksun bırakılan veya koruma altına alınan bireylerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki müracaatlarını tetkik etmek, araştırmak, karara bağlamak ve neticelerini izlemek.
* Özgürlüğü kısıtlanmış veya koruma altındaki kişilerin tutulduğu mekanlara haberli ya da habersiz periyodik ziyaretler düzenlemek; bu ziyaretler neticesinde hazırlanan raporları ilgili kurum ve kuruluşlara sunmak, Kurul tarafından lüzum görülmesi halinde kamuoyu ile paylaşmak; ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları gibi yapıların ziyaret raporlarını inceleyip değerlendirmek.
* Cumhurbaşkanlığına, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına ve Başbakanlığa sunulmak üzere insan haklarının korunması, işkence ve kötü muameleyle mücadele ve ayrımcılığa karşı savaşım alanlarında yıllık raporlar tanzim etmek.
* Gerekli görülen durumlarda, kamuoyunu aydınlatmak amacıyla düzenli yıllık raporların haricinde, görev alanına giren konularda özel raporlar yayımlamak.
* İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele sahasındaki uluslararası gelişmeleri takip edip analiz etmek ve bu alandaki uluslararası örgütlerle ilgili mevzuat çerçevesinde işbirliği kurmak.
* İnsan haklarının muhafazası ve ayrımcılıkla mücadele alanında çalışan kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, meslek örgütleri ve üniversitelerle ortak çalışmalar yürütmek.
* Diğer kurumların ayrımcılığın engellenmesine dönük yürüttüğü faaliyetlere destek sağlamak.
* Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerinin tatbikini denetlemek ve bu sözleşmeler gereği oluşturulan denetim mekanizmalarına Devletin sunmakla yükümlü olduğu raporların hazırlanma aşamasında, ilgili sivil toplum kuruluşlarından da faydalanarak görüşlerini bildirmek ve bu raporların sunulduğu uluslararası toplantılara delege göndererek iştirak etmek.
* Kanunlar tarafından kendisine verilen diğer vazifeleri ifa etmek.