Dünyanın lider kiraz üreticisi konumundaki Türkiye, bu yaz sezonunu sofralara kiraz ulaşamadan kapatıyor. Nisan ayında yaşanan zirai don felaketi, hem iç piyasayı hem de ihracatı derinden sarstı. İhraç edilecek ürünün neredeyse kalmamasıyla birlikte, bu meyveden elde edilen döviz geliri tarihin en düşük seviyelerine geriledi.
Sezonun başında, nisan ayındaki beklenmedik kar yağışı ve dondurucu soğuklar, tam çiçeklenme dönemindeki kiraz ağaçlarını vurdu. Bu durum, rekoltede eşi benzeri görülmemiş bir düşüşe sebep oldu. Sonuç olarak, üreticinin elinde satacak ürün kalmazken, tüketiciler market reyonlarında kilogramı 600 lirayı bulan fiyatlarla karşılaştı. Türkiye’de kiraz hasadının en son yapıldığı bölgelerden biri olan Konya Hadim’de hasat devam etse de, bölgedeki ürün kaybının yüzde 90 seviyelerine çıktığı rapor edildi. Konya Hadim Ziraat Odası Başkanı Tefik Ateş, “Bazı tarlalarda kayıp oranı yüzde 80 ila yüzde 90 arasında. Elimizdeki çok kısıtlı ürünün büyük bir bölümü ihracata ayrılacak, kalanı iç pazara sunulacak. Ancak rekolte gerçekten çok düşük” şeklinde durumu özetledi.
Pazarlarda daha düşük kalitedeki kirazların kilogram fiyatı 150-300 lira bandında seyrederken, zincir marketlerdeki daha iyi kalitedeki ürünlerin etiketleri 500-700 lira aralığını gösteriyor. Yüksek fiyatlar ve düşük kalite, tüketicinin kiraz alımını ciddi oranda düşürmesine neden oldu.
İhracat rakamları, felaketin boyutunu net bir şekilde ortaya koyuyor. 2024 yılında 67 bin ton kiraz ihracatı gerçekleştiren Türkiye, 2025 sezonunun sonuna gelinirken bu rakamın yalnızca 6 bin tonda kalmasıyla büyük bir şok yaşadı. Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkan Yardımcısı ve Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak, 2025’in ilk yarısında toplam ihracatlarının yüzde 9’luk bir kayıpla 560 milyon dolara gerilediğini belirtti. Uçak, bu düşüşün temel nedeninin mart ve nisan aylarındaki zirai don olduğunu vurgulayarak, “Özellikle üretiminde dünya lideri olduğumuz kiraz rekoltesinde zirai don sebebiyle yüzde 90’lara varan kayıplar yaşanması, ihracatımızın düşmesinde başrolü oynadı. Geçen yıl 67 bin ton olan kiraz ihracatımız bu sezon 6 bin ton civarında kaldı ve sezonun artık bittiğini söyleyebiliriz. Yaşanan kaybın büyüklüğünü ihracattaki bu sert düşüşten de görebilirsiniz. Allah üreticimize ve ihracatçımıza bir daha böyle bir afet yaşatmasın. Gerçekten çok meşakkatli bir süreçten geçtik” dedi.
Normal koşullarda Türkiye, kiraz ekim alanı ve üretim hacmiyle dünyada açık ara birincidir. İhracatta ise üçüncü sırada yer alarak önemli bir oyuncu konumundadır ve özellikle Uzak Doğu pazarına yönelik ihracatı artırma politikaları izlenmektedir. Ancak bu yılki don felaketi, tüm dengeleri altüst etti. Bu durumun ekonomik yansımalarını hafifletmek amacıyla adımlar atılmaya başlandı. Hayrettin Uçak, zirai don nedeniyle yaş meyve sebze ve mamulleri işleyen tesislerin 2025’te düşük kapasiteyle çalışmak zorunda kalacağına dikkat çekerek, Eximbank’a kredi borçlarının ertelenmesi için bir girişim başlattıklarını bildirdi. Uçak, “Bu girişimlerimizin yakın zamanda olumlu sonuçlanacağını umuyoruz” ifadelerini kullandı.