Temmuz 2023’e kadar olan dönemde, çalışan memurlar ile emekli memurların aylık zam oranları arasında bir ayrım gözetilmiyordu. Ancak hükümet, en düşük memur maaşını 22 bin liraya tamamlama hedefiyle, yalnızca aktif görevdeki memurlara yönelik bir ilave ödeme sistemini hayata geçirerek çalışan-emekli dengesini bozdu. Bu ilave ödeme, 15965 gösterge rakamının güncel memur maaş katsayısıyla çarpılması ve bulunan tutardan binde 759 oranında damga vergisi kesilmesiyle hesaplanmaktadır. Bu uygulamanın başladığı Temmuz 2023’te söz konusu miktar 8.077,12 TL olarak belirlenmişti.
Herhangi bir unvan ya da görev farkı olmaksızın sadece çalışan memurlara tanınan bu ilave ödeme, ciddi hak kayıplarını da beraberinde getirmektedir. Memurların maaşlarına uygulanan zam oranları, bu ek ödeme hariç tutularak hesaplanmakta; ayrıca ilave ödeme tutarı, memurların emekli ikramiyesi ve emekli aylığı gibi temel mali ve sosyal haklarının tespitinde kullanılan aylık, ücret, tazminat, ödenek veya döner sermaye gibi hiçbir ödeme kaleminin hesabına dahil edilmemektedir. Başka bir deyişle, bu ödeme emeklilik haklarına yansıtılmamaktadır.
2025 yılının Temmuz dönemine gelindiğinde, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarına %16.67 zam yapılırken, çalışan ve emekli memurların aylıklarındaki artış %15.57 seviyesinde kalmıştır. Bu %15.57’lik artış, çalışan memurların ilave ödemesiz temel maaşlarına tatbik edilmiştir.
Bu artışlara paralel olarak, çalışan memurların aldığı ilave ödeme miktarı da Ocak 2025’teki 16.042,76 TL seviyesinden, Temmuz 2025’te (15965 x 1,170211 = 18.682,42; 18.682,42 x 0,00759 = 141,80; 18.682,42 – 141,80) 18.540,62 TL’ye çıkarılmıştır. Bu durum karşısında memur, SSK ve Bağ-Kur emeklileri, haklı bir şekilde bu ek ödemenin kendi emekli aylıklarıyla birlikte kendilerine de verilmesini talep etmektedir. Bu talebin geçmişte bir benzeri bulunmaktadır; 2008 Ekim ayına kadar SSK ve Bağ-Kur emeklilerine maaşlarıyla birlikte Sosyal Yardım Zammı (SYZ) adıyla primsiz bir ödeme yapılıyordu. SYZ, 2008 Ekim’de emekli aylıklarına dahil edilerek sonlandırılmıştı. O tarihte SYZ tutarı tüm SSK’lılar için 4.690.000 TL iken, Bağ-Kur emeklilerinde 12. basamağa kadar olanlar için 5.850.000 TL, 13. basamak ve üzeri için 4.500.000 TL olarak uygulanmaktaydı.
Çalışan memurlara sağlanan bu ilave ödemenin, geçmişteki SYZ uygulamasına benzer şekilde, belirli esaslar dahilinde tüm emeklilere de tanınması bir çözüm olabilir. Bu kapsamda önerilen kurallar şunlardır:
Tüm emeklilere, her ay maaşlarıyla beraber, dosya bazında 15965 gösterge rakamının memur maaş katsayısıyla çarpımıyla elde edilecek meblağda bir ek ödeme sağlanabilir.
– İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sürekli iş göremezlik geliri alanlara bu ödeme, iş göremezlik derecelerine orantılı olarak yapılmalıdır.
– Vefat durumunda, ödeme tutarının tamamı hak sahipleri arasında eşit olarak paylaştırılmalıdır.
– İş kazası veya meslek hastalığı neticesinde meslekte kazanma gücünü %50’nin altında yitirerek sürekli iş göremezlik geliri alırken vefat eden ancak ölümü iş kazasına bağlı olmayan sigortalıların hak sahiplerine, sigortalının gelirine esas teşkil eden iş göremezlik derecesi üzerinden hesaplanan tutarın tamamı, yine eşit olarak dağıtılmalıdır.
– Yabancı ülkelerle yapılan sosyal güvenlik anlaşmaları çerçevesinde kısmi aylık alanlara ise ek ödeme, Türkiye’deki prim gün sayılarının toplam prim gün sayısına oranına göre hesaplanarak verilmelidir.
Emeklilere yapılması önerilen bu ilave ödemelerin hukuki çerçevesi de net bir şekilde çizilmelidir:
– Bu ödeme, 8/2/2006 tarihli ve 5454 sayılı kanunun 1. maddesi gereğince yapılan ek ödemenin belirlenmesinde ve gelir/aylıkların kanunun 55. maddesine göre artırılmasında dikkate alınmamalıdır.
– Birden fazla dosyadan gelir veya aylık alan kişilere, en yüksek ödemeyi sağlayan tek dosya üzerinden ödeme yapılmalıdır.
– Yapılacak ek ödemelerden herhangi bir kesinti yapılamamalı ve bu tutar haczedilemez nitelikte olmalıdır. Hatalı yapıldığı tespit edilen ödemeler, ilgilinin mevcut gelir veya aylığından %25 oranında kesilerek, eğer bir geliri yoksa genel hukuk kurallarına göre geri alınmalıdır.
– Emeklilere yapılacak bu ek ödemelerin finansmanı Hazine tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na aktarılarak karşılanmalıdır.
Böyle bir yasal düzenlemenin hayata geçirilmesiyle, 2023 yılının Temmuz ayından bu yana devam eden ciddi bir hak kaybı giderilmiş olacaktır. Açlık sınırının altındaki maaşlarla zor koşullarda yaşamaya çalışan emeklilerin gelir seviyesi, bu adımla birlikte bir nebze olsun iyileştirilecek ve onlara ekonomik anlamda rahat bir nefes aldırılacaktır.