Çin menşeli e-ticaret sitelerinde sunulan ve cazip fiyatları sayesinde gümrük vergilerinden ve güvenlik denetimlerinden muaf tutulan ürünler, dünya genelinde ülkeleri teyakkuza geçirdi. Özellikle Temu ve Shein gibi popüler Çinli platformlar aracılığıyla gelen bu ürünlerin önemli bir kısmında, insan sağlığı için tehlike oluşturan içeriklerin varlığı saptandı. Başta kanserojen maddeler, toksik kimyasallar ve elektriksel güvenlik ihlalleri olmak üzere, yaşamı riske atabilecek ciddi uygunsuzluklar pek çok ülkede endişe kaynağı haline geldi. Avrupa Tüketici Örgütü (BEUC) tarafından yürütülen bir çalışma, bu endişeleri somut verilerle ortaya koydu. BEUC raporunda, incelenen oyuncaklarda yasal sınırın tam 240 katı üzerinde ftalat (kanserojen bir madde) bulunduğu, gıda ile temas eden ürünlerde ise yasal limitin 50 katı üzerinde florin tespit edildiği vurgulandı. Teste tabi tutulan kozmetik ürünlerin %87’sinin, hijyen ve temizlik malzemeleri ile bazı oyuncak ve elektrikli bileşen içeren tüketici ürünlerinin ise tamamının ürün güvenliği standartlarını karşılamadığı belirlendi.
AB SORUŞTURMA BAŞLATTI
Avrupa Birliği, bu gelişmeler üzerine Dijital Hizmetler Yasası (DSA) çerçevesinde Temu hakkında resmi bir soruşturma açtı. Bu soruşturma, platformun yasa dışı ürün satışına karşı aldığı önlemleri, tüketiciyi koruma ve kamu sağlığı tedbirlerini mercek altına alıyor. Soruşturma kapsamında Temu’dan, sattığı ürünlerin güvenliğini temin etmesi, yasa dışı ve tehlikeli ürünleri belirleyerek platformdan ivedilikle kaldırması, kullandığı algoritmaları daha şeffaf hale getirmesi ve satıcıların izlenebilirliğini artırması gibi bir dizi yükümlülüğü yerine getirmesi istendi.
240 KAT FTALAT TESPİT EDİLDİ
Oyuncaklardan temizlik ürünlerine kadar oldukça geniş bir ürün gamı sunan Çinli e-ticaret şirketlerine yönelik bir diğer inceleme de Avrupa Tüketici Örgütü (BEUC) tarafından gerçekleştirildi. BEUC’un yayımladığı raporda, Temu’dan sipariş edilen farklı ürün gruplarının laboratuvar testlerine alındığı ve insan sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilecek oranlarda zararlı kimyasallara rastlandığı belirtiliyor. Rapordaki bulgulara göre, oyuncaklarda kanserojen bir madde olan ftalat miktarının yasal limitin 240 katı, gıdayla temas eden malzemelerde ise florin seviyesinin yasal sınırın 50 katı olduğu belirlendi. Bunun yanı sıra, bebek ürünlerinin kolayca parçalanabilmesi nedeniyle bebekler için boğulma riski oluşturduğu ortaya konulurken; örneklem olarak incelenen kozmetik ürünlerin yüzde 87’sinin, hijyen ve temizlik ürünleri ile elektrikli aksam barındıran bazı oyuncakların ise tamamının, yani yüzde 100’ünün, ürün güvenliği açısından uygunsuz olduğu saptandı.
ÜRÜNLERİN YÜZDE 71’İ ÜRÜN GÜVENLİĞİNE AYKIRI
Temu ve Shein platformlarında satılan ürünlerin güvenliğini laboratuvar testleriyle inceleyip bu konuda bir rapor yayımlayan bir başka kurum da İskandinav Bakanlar Konseyi (Nordic Council of Ministers) oldu. Konsey’in raporuna göre, bahsi geçen e-ticaret sitelerinden temin edilen 7 farklı kategorideki 270 adet ürünün %71’lik bir bölümünün AB ürün güvenliği mevzuatına aykırı olduğu tespit edildi. Elektrikli oyuncaklar kategorisindeki test sonuçlarında güvensiz ürün oranının %81’e ulaştığı ve bu ürün grubunun en yüksek riski teşkil ettiği ifade edildi. Bazı ürünlerin kimyasal içerik bakımından güvenli kabul edilen limiti 622 kata kadar aştığı, iki üründe ise ürün güvenliği düzenlemeleriyle izin verilen seviyeden 27 kat daha fazla kurşun içerdiği saptandı.
TÜRKİYE DE RİSK ALTINDA
Sınır ötesi e-ticarette benzer basitleştirilmiş prosedürlere izin veren Türkiye’de de bu tür ürünlerin ithalatı endişe verici seviyelere yükseldi. Özellikle oyuncak, tekstil, konfeksiyon ve ayakkabı gibi pek çok ürün kategorisi, herhangi bir ürün güvenliği denetimine tabi tutulmadan piyasaya dahil oluyor. Bu tür bir ithalatın tüketiciler açısından yarattığı riskler, diğer ülkelerin aldığı önlemler ışığında değerlendirilmektedir. Yakın dönemde Endonezya, Temu uygulamasını Google ve Apple’ın uygulama mağazalarından kaldırma kararı almıştı. Benzer şekilde, Vietnam Ticaret Bakanlığı da Temu’ya yönelik kayıt zorunluluğunun belirtilen sürede yerine getirilmemesi nedeniyle firmanın ülkedeki faaliyetlerini durduracağını duyurmuştu.