Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen sene yoğun ayrılıkçı protestoların yaşandığı Yeni Kaledonya ile “tarihi” olarak tanımladığı bir mutabakata varıldığını açıkladı. Bu anlaşma uyarınca, Büyük Okyanus’taki bu stratejik Fransız toprak parçası, Fransa’ya aidiyetini sürdürürken “Yeni Kaledonya Devleti” ismiyle yeni bir statüye kavuşacak.
Süreci kamuoyuna X platformu üzerinden yaptığı paylaşımla ilan eden Emmanuel Macron, “Cumhuriyet içinde bir Yeni Kaledonya Devleti: Bu, güvene dayalı bir bahis” dedi. Macron, daha sonra taraflarla gerçekleştirdiği görüşmenin ardından, “İki anlaşma ve üç referandumdan sonra, Yeni Kaledonya barışçıl bir geleceğe yeni bir sayfa açıyor” şeklinde konuştu.
Paris civarında 10 gün devam eden müzakereler sonucunda varılan anlaşma, siyasi, ekonomik ve sivil toplum temsilcilerinin imzasını taşıyor. Bu mutabakatla “Yeni Kaledonya Devleti” tanımı Fransız Anayasası’na dahil edilecek ve ülke içerisinde yeni bir kimlik tesis edilecek.
13 sayfalık anlaşma metni uyarınca, ada sakinlerine Yeni Kaledonya vatandaşlığı verilecek. Bu yeni kimlik, Fransız vatandaşlığı ile birlikte var olabilecek ve uluslararası alanda tanınırlığa sahip olabilecek. Anlaşmanın bir diğer önemli maddesi ise, oy kullanma hakkının yalnızca adada son 10 yıldır aralıksız ikamet eden bireylerle sınırlandırılmasıdır. Bu düzenleme, yerli Kanak halkının demokratik süreçlerde azınlık durumuna düşmesinin önüne geçmeyi hedefliyor.
Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, anlaşmayı “akıllıca bir uzlaşı” diye nitelendirerek, Yeni Kaledonya’nın ekonomik olarak iyileşmesine öncelik tanınacağının altını çizdi. Bu vurgunun arkasında, Mayıs 2024’te meydana gelen ve 14 kişinin yaşamını yitirdiği olayların yarattığı 2 milyar avroluk ekonomik hasar yatıyor; bu rakam ülkenin GSYH’sinin %10’una tekabül ediyor. Mutabakat çerçevesinde, bölgenin kilit sanayisi olan nikel üretimi ve işleme kapasitelerinin yeniden düzenlenmesi de bulunuyor.
Bu yeni statü, bağımsızlıktan ziyade özerkliği temel alıyor. Yeni Kaledonya’da 2018 ile 2021 yılları arasında üç defa bağımsızlık referandumu düzenlenmiş ve her birinde ayrılık talepleri geri çevrilmişti. Fakat son referandum, Covid-19’un Kanak toplumu üzerindeki tesirleri gerekçe gösterilerek boykot edildiği için tartışmalara yol açmıştı. İmzalanan metni “tarihi boyutta bir anlaşma” olarak değerlendiren Fransız Başbakan François Bayrou, varılan bu mutabakatın bağımsızlık yolunu tamamen kapatmamakla birlikte, gelecek yıllar için daha özerk bir yapı dahilinde birlik modelini önceliklendirdiğini belirtti.
Anlaşmanın hayata geçirilmesi amacıyla, metnin 2025’in son çeyreğinde Fransa Parlamentosu’nun iki meclisinde de oylamaya sunulması öngörülüyor. Bu sürecin ardından, 2026 yılında ise Yeni Kaledonya’da halk oylamasına götürülmesi planlanmaktadır.