İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi’ne bağlı akademisyenler, Moğolistan’da gerçekleştirilen ortak bir arkeolojik kazı projesinde çalışmalarını sürdürüyor. Üniversiteden yapılan bilgilendirmeye göre, bu girişim, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nın (TİKA) desteği ve ilgili taraflar arasında imzalanan bir protokol çerçevesinde yürütülmektedir.
Moğolistan’ın Tuul Vadisi’nde yer alan ve tarihi yerleşim yeri kalıntılarını barındıran alanda, 40 kişilik uzman bir ekip tarafından ortak bir kazı faaliyeti icra ediliyor. Bu bölgenin, Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında da bahsi geçen ve Uygurları kuran boylardan olan Dokuz Oğuzlar’a ait Togu Balık şehri olduğu düşünülmektedir.
Projenin temel hedefi, antik Türklerin inanç sistemleri, defin gelenekleri ve şehir planlama gibi konularda geliştirdikleri yaşam biçimlerine dair ayrıntılı bilgilere ulaşmaktır. Bu kapsamlı çalışmalar, İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan’ın koordinatörlüğünde ve Prof. Dr. Anıl Yılmaz ile Doç. Dr. Enkhtur Altangerel’in başkanlığında devam etmektedir.
Araştırma sahası, Tuul Nehri’nin her iki yakasındaki şehir harabelerini ve bu kalıntıları çevreleyen Mayhan, Tömst ve Agit dağlarını içine alan 100 kilometrekarelik geniş bir alanı kapsamaktadır. Bu multidisipliner projede arkeologlar, sanat tarihçileri, botanik uzmanları ve paleografların yanı sıra bir sondaj ekibi de aktif olarak görev yapmaktadır.
Çalışmalar kapsamında vadiye kurulan bir laboratuvarda, gün ışığına çıkarılan eserler titizlikle incelenmektedir. Türklerin bilinen tarihine dair mevcut bilgileri yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyan bu önemli kazıda Moğol bilim insanları da yer alıyor. Bu yılki kazılar neticesinde, Türklerin madencilikteki yetkinliğini ve 600’lü yıllardaki ekonomik yaşantıyı aydınlatan önemli veriler elde edilmiştir.
### Togu Balık’ın Ekonomik Temeli: Madencilik
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Şaban Doğan, Togu Balık kentinin gündelik hayatını, ekonomik yapısını ve mimarisini anlamak amacıyla çok disiplinli bir çalışma modeli benimsediklerini belirtti. Bu yıl önemli bulgulara ulaştıklarını ifade eden Doğan, şunları kaydetti: “Geçen yıl keşfettiğimiz şehir kenarındaki alan ve atölyelerde altın ile bakırın işlendiği belirlendi. Yüzey araştırmalarımızda antik dönemden kalma maden çukurlarını da bulduk. Dolayısıyla şehrin ekonomisinin madenciliğe dayandığı noktasında elimizde ciddi veriler var. Bundan sonra çalışmalarımız bu minvalde devam edecek. Bir taraftan da mimariyi çalışıyoruz. Bir saray kalıntısı üzerindeki çalışmalarımızı bitirmek üzereyiz.”
Geçtiğimiz yıl, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ile Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü tarafından Moğolistan’ın Tuul Vadisi’nde yürütülen ortak kazı çalışmaları neticesinde, araştırma alanının Dokuz Oğuzlar’ın ikamet ettiği ve Göktürklerle mücadele ettiği tarihi “Togu Balık” şehri olduğu kesin olarak kanıtlanmıştı.