Fransa, Güney Pasifik’teki denizaşırı toprağı Yeni Kaledonya’ya genişletilmiş bir özerklik sunan yeni bir anlaşmaya varıldığını cumartesi günü ilan etti. Bununla birlikte, varılan mutabakat, takımadaların yerli halkının arzu ettiği tam bağımsızlık hedefini karşılamamaktadır.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından “tarihi” bir gelişme olarak değerlendirilen 13 sayfalık bu metin, Fransız anayasası çerçevesinde kalacak bir “Kaledonya devleti”nin tesis edilmesini içeriyor. Bu plan, mevcut Fransız vatandaşlığına ek olarak bir Kaledonya vatandaşlığının da tanınmasına olanak sağlayacak. Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için Yeni Kaledonya’da nihai onayı alması gerekiyor ve bu kapsamda şubat ayında halk oylamasına sunulması öngörülüyor.
Avustralya’nın doğusunda yer alan bu Pasifik takımadaları, on yıllardır bağımsızlık yanlıları ile Fransa’ya bağlı kalmak isteyenler arasındaki siyasi çekişmelere sahne olmuştur. Bu gerilimler, özellikle Mayıs 2024’te, Fransız hükümetinin yerli olmayan binlerce uzun süreli sakine oy hakkı tanımayı planladığı seçim reformu önerileriyle zirveye ulaşarak kitlesel isyanlara yol açmıştı. Pek çok Kanak, bu tür bir değişikliğin yerli seçmenlerin etkisini daha da azaltacağını savunarak tasarıya şiddetle karşı çıkmıştı.
Kanaklar ve diğer Kaledonyalıların önünde meşakkatli bir süreç olsa da, 10 günlük yoğun müzakerelere katılan Kanak milletvekili Emmanuel Tjibaou, yeni anlaşmanın adayı bir “şiddet sarmalından” kurtaracağını belirtiyor. Tjibaou, “Bu metinde bağımsızlık kelimesi yer almıyor. Fakat yapılandırılmış, aşamalı, hukuki çerçevesi olan ve siyasi meşruiyeti bulunan bir yolun kapısını aralıyor” şeklinde konuştu.
Anlaşma, Yeni Kaledonya’nın Fransa’nın bir parçası olarak kalmasını destekleyenler tarafından da olumlu karşılandı. Milletvekili Nicolas Metzdorf, mutabakatı “çetin bir diyalog” sonucunda ortaya çıkan bir uzlaşı olarak tanımlarken, Kaledonya vatandaşlığı fikrini ise “hakiki bir ödün” olarak nitelendirdi.
Gelecekteki adımları belirlemek amacıyla özel bir kongre toplanacak. Bu kongrede, Yeni Kaledonya’nın uluslararası ilişkiler, güvenlik ve adalet gibi alanlarda daha fazla egemenlik kazanması masaya yatırılacak. Ayrıca, anlaşma Yeni Kaledonyalılara bölgenin ismini, bayrağını ve ulusal marşını değiştirme imkanı da sunabilir.
Müzakere katılımcıları, büyük oranda nikel madenciliğine bağımlı olan ve borç yükü altındaki Yeni Kaledonya ekonomisinin iyileştirilmesinin, çeşitlendirilmesinin ve Fransa anakarasına olan bağımlılığının azaltılmasının kritik önem taşıdığının altını çiziyor.
Tarihsel olarak Fransa, Yeni Kaledonya’yı 1850’li yıllarda sömürgesi haline getirmiş, bölge İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ise denizaşırı toprak statüsü kazanmıştır. 1957 yılında tüm Kanak halkına Fransız vatandaşlığı hakkı tanınmış olsa da, halkın önemli bir kesimi tam bağımsızlık arayışını sürdürmektedir.