Artan küresel gerilim ortamında Avrupa Birliği ve pek çok ülke, The New York Times’ın aktardığına göre, Amerikan gümrük vergilerinin yarattığı risklere karşı daha korunaklı bir yapı oluşturmak amacıyla yeni bir küresel ticaret ağı kurmayı hedefliyor. Geçtiğimiz hafta sonu, Washington’un 1 Ağustos itibarıyla %30 oranında gümrük vergisi getireceği haberi AB’ye ulaştı. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bir taraftan müzakere kapısını açık tuttuğunu belirtirken, diğer taraftan Avrupa Birliği’nin misilleme adımlarını Ağustos başına kadar askıya alacağını ancak etkili bir karşılık için hazırlıkların sürdüğünü net bir şekilde ifade etti.
**AVRUPA’NIN B PLANI**
Fakat bu, Avrupa’nın gündemindeki tek strateji değil. NYT’ye göre, ABD’nin diğer birçok ticari partneri gibi Avrupa da daha istikrarlı müttefikler bulma arayışında. Gazetenin analizine göre, “ABD hala dünyanın en büyük ekonomisine, canlı bir tüketici pazarına ve ileri teknolojiye sahip” olsa da, “birçok Amerikan ticaret ortağı, artık portföylerini çeşitlendirmekten başka seçenekleri kalmadığına inanıyor. Ticari ilişkilerin dönüşümü zorlu bir süreçtir, ancak bir kere derinden değiştirildiğinde geri döndürmek çok daha güçtür ve mevcut durum tam olarak bunu yansıtmaktadır.”
Geçtiğimiz haftalarda AB’li müzakereciler ile ABD’li mevkidaşları arasında aylar süren yoğun görüşmeler gerçekleştirilmişti. Hafta ortasına gelindiğinde Brüksel, bir anlaşma taslağına yaklaşıldığına dair umut taşıyordu. Bu taslağa göre AB, kilit endüstriler için bazı muafiyetler karşılığında %10’luk bir temel gümrük vergisini kabul edecekti. Ne var ki, Başkan Trump perşembe günü bu beklentilerin aksine, ABD’nin en önemli ticaret ortaklarından olan AB’ye yönelik geniş kapsamlı tarifeler getireceğinin sinyalini verdi. Cuma günü Beyaz Saray, AB yetkililerine resmi bir bildirimle mevcut planların geçersiz kılındığını duyurdu. Ertesi gün ise Trump, sosyal medya hesabı üzerinden AB ürünlerine %30’luk bir tarife getirileceğini ilan etti. Aynı zamanda Meksika’dan gelen ürünlere de benzer vergilerin uygulanacağı açıklandı. Diğer ülkelere yönelik oranlar ise Kanada için %35, Tayland ve Bangladeş için %35, Brezilya için ise %50 olarak belirlendi. Bu durum, onlarca ticaret ortağının benzer bir akıbetle yüzleşeceğini gösteriyor.
**’ORTAM GİDEREK DAHA DA DÜŞMANCA HALE GELİYOR’**
Başkan Trump’ın daha önce de tarife tehditlerinden geri adım attığı biliniyor ve kendisi 1 Ağustos’ta devreye girmesi beklenen bu yeni vergiler konusunda müzakereye açık olduğunu belirtti. Avrupa Birliği ve diğer ülkeler de diyaloğu sürdürme niyetinde. Fakat NYT’ye göre, “Ancak atmosfer giderek daha hasmane bir hal alıyor.”
**’BELİRSİZLİĞİ SİLAH OLARAK KULLANIYOR’**
Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Eurasia Group’un Avrupa Direktörü Mujtaba Rahman, durumu “Trump, belirsizliği bir silah olarak kullanıyor” sözleriyle değerlendiriyor. Rahman, Trump’ın Cumartesi günkü duyurusunu “kuralları yok sayma” eylemi olarak tanımlıyor. Avrupa Parlamentosu ABD ile İlişkiler Heyeti Başkanı Brando Benifei ise, “Trump’ın amacı Avrupa’yı bölmek ve sindirmek” şeklinde bir yorumda bulundu.
Pazar günü bir açıklama yapan Von der Leyen, AB’nin hazırda bekleyen misilleme tarifelerini uygulamaya koymak için ağustos başına dek bekleyeceğini duyurdu. Yaklaşık 25 milyar dolarlık ürünü etkileyen bu vergiler, daha önce bir defa ertelenmişti ve aslında salı sabahı devreye girmesi planlanıyordu. Von der Leyen, “Bununla birlikte, ilave karşı tedbirler hazırlamayı sürdüreceğiz” diye ekledi. Ancak bu karşılık verme hamlesi sadece ilk adım olabilir; uzun vadede farklı müttefiklerle ilişkileri güçlendirmenin çok daha kalıcı ve önemli sonuçlar getirebileceği belirtiliyor.
**YENİ PLANDA NE ABD NE ÇİN VAR**
NYT’nin haberine göre, Trump’ın ticaret sistemini yeniden yapılandırma girişimlerinin başladığı şubat ayından bu yana AB, aktif olarak yeni ticaret anlaşmaları imzalamak ve var olanları güçlendirmek için çaba gösteriyor. Bu stratejik yönelim sadece Avrupa Birliği’ne özgü değil. NYT, “Kanada ve AB birlikte hareket ediyor. Brexit’ten beş yıl sonra Britanya ile AB, ticarette yakınlaştı. AB, Hindistan, Güney Afrika ve Güney Amerika ile Asya’daki çeşitli ülkelerle ticaret ilişkilerini geliştirme çabasında” diye belirtiyor. Benzer şekilde, Kanada Güneydoğu Asya ile ilişkilerini sıkılaştırırken, Brezilya ve Meksika da kendi aralarındaki ticari bağları derinleştirme olanaklarını araştırıyor. Hatta bazı yetkililer tarafından, hem ABD’yi hem de Çin’i devre dışı bırakan yeni ticaret blokları oluşturma fikri gündeme getirildi. Çin, fabrikalarına sağladığı aşırı sübvansiyonlarla küresel piyasaları ucuz ürünlere boğmakla eleştiriliyor.
AB Komisyonu Başkanı Von der Leyen, yakın zamanda Japonya, Vietnam ve Avustralya gibi ülkelerin de yer aldığı 11 üyeli bir ticaret grubuyla yeni bir ortaklık kurulabileceğini dile getirdi. Bu potansiyel iş birliğinin en dikkat çeken yönü ise ne ABD’nin ne de Çin’in bu yapıda yer almamasıdır.
**KİLİT SORU: DAHA DA İLERİ GİDER Mİ?**
Uzmanların işaret ettiği kritik soru şu: ABD’nin müttefikleri mevcut iş birliğini bir adım öteye taşıyacak mı? Diğer bir deyişle, sadece kendi aralarındaki ticareti güçlendirmekle yetinmeyip, Washington’a karşı organize bir cephe oluşturacaklar mı? Bruegel isimli ekonomi politikaları araştırma merkezinin kıdemli uzmanı Jacob Funk Kirkegaard, bu olasılığı şöyle değerlendiriyor: “Büyük ekonomiler, Trump’ın tarifelerine yanıt olarak ortak bir misilleme eylemini koordine etmeyi düşünebilir. Bu onlara çok daha büyük bir pazarlık gücü kazandırır. ‘Koordinasyon’ kelimesinden gelen sinyallere dikkat etmek gerek. Mantıklı olan strateji budur.”