Aşırı Sıcaklar Kapıda: Sağlığınızı Korumak İçin Bilimsel İpuçları
Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Türkiye genelinde mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıkların, 21-27 Temmuz haftasında 3 ila 5 derece daha artacağı uyarısında bulundu. Dünya genelinde etkili olan sıcak hava dalgaları, milyonlarca insanın yaşamını zorlaştırırken, hem çevre hem de insan sağlığı için ciddi riskler barındırıyor. 2019 yılında yaşanan aşırı sıcakların dünya çapında yaklaşık 356 bin kişinin ölümüne neden olduğu tahmin ediliyor. Bu durum, sıcak hava dalgalarını en ölümcül doğal afetlerden biri haline getiriyor. İklim değişikliğinin hızlandırdığı bu felaketle daha sık karşılaşacağımız aşikar. İşte BBC Future’ın derlediği, aşırı sıcaklarla başa çıkmak için bilimsel tavsiyeler.
Sıcak Havada Serin Kalmanın Altın Kuralları
Sıcak havalarda serin kalmak hayati bir öneme sahiptir. İşte alabileceğiniz bazı basit ama etkili önlemler:
- Özellikle saat 11.00 ile 15.00 arasında doğrudan güneş ışığına maruz kalmaktan kaçının.
- Vücudun susuz kalmaması (dehidrasyon) için bol bol sıvı tüketin. Hafif bir su kaybı bile yorgunluğa yol açar ve vücut ısısını artırır.
- Alkol tüketimini sınırlayın. Bunun yerine çilek, kavun, karpuz ve salatalık gibi su oranı yüksek gıdaları tercih edin.
- Baharatlı yiyecekler terlemeyi tetikleyerek vücudun doğal serinleme mekanizmasını destekleyebilir.
Giysi ve Ev Ortamı İçin İpuçları
Yapılan araştırmalar, giysilerin renginden çok, kumaşın ve kesimin önemli olduğunu gösteriyor. Cildin hava almasını sağlayan bol ve rahat kıyafetler giymek daha etkilidir. Evde ise, dışarısı içeriden daha sıcaksa pencereleri kapalı tutmak mantıklı olabilir. Güneş alan pencerelerde perdeleri kapalı tutarak odayı serin tutabilirsiniz. Vücudu serinletmenin en etkili yollarından biri buharlaşma yöntemidir. Sık sık duş almak veya yüzmek hızlı bir rahatlama sağlar. Geçmişte kullanılan kilden yapılmış su küpleri veya pencere önüne asılan ıslak çarşaflar da etkili yöntemlerdir. Benzer bir etkiyi, bir vantilatörün önüne buz dolu bir kap koyarak da elde edebilirsiniz.
Ancak vantilatörlerin etkinliği sıcaklığa bağlıdır. Genellikle 35 santigrat dereceye kadar faydalı olan vantilatörler, bu sıcaklığın üzerinde sıcak havayı doğrudan üzerinize üfleyerek su kaybını artırabilir. Uzun vadede ise binaları hava akışını sağlayacak şekilde tasarlamak, yeşil çatılar ve koridorlar oluşturmak kalıcı çözümler sunar.
Sıcak Gecelerde Kaliteli Uyku İçin Ne Yapmalı?
Yüksek sıcaklık, uyku döngümüzü doğrudan etkiler. Vücudumuz uykuya hazırlanırken ısısı düşer. Ancak sıcak ve nemli gecelerde bu süreç zorlaşır, bu da uykuya dalmayı güçleştirir. İdeal uyku için oda sıcaklığının 19-21 santigrat derece olması önerilir. Üzerimizdeki örtüyü tamamen atmak yerine, daha ince bir pike veya çarşaf kullanmak vücut sıcaklığını dengelemeye yardımcı olur. Hafif çalışan bir vantilatörle odada hava akımı sağlamak veya pencereyi aralamak da faydalıdır. Ayrıca, geç saatte yemek yemek vücut ısısını artıracağından, uykuya yakın saatlerde atıştırmaktan kaçınmak gerekir.
Sıcak Havanın Sağlığa Etkileri Nelerdir?
İnsan vücudunun ideal ısısı 36,8 santigrat derece civarındadır. Vücut ısısı aşırı yükseldiğinde sıcak yorgunluğu yaşanabilir. Belirtileri arasında baygınlık hissi, aşırı terleme, soğuk ve nemli cilt, kramplar ve mide bulantısı bulunur. Daha ciddi bir durum olan güneş çarpması ise bayılma, kafa karışıklığı, ateş ve titreme nöbetleri ile kendini gösterir ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Aşırı sıcaklar ayrıca baş ağrısı, kalp krizi ve solunum problemleri gibi ciddi sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Özellikle yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar bu dönemlerde daha dikkatli olmalıdır.
İklim Değişikliği Eşitsizlikleri Derinleştiriyor
İklim değişikliğinin etkileri herkes için aynı değildir. Karbon salımına en az katkıda bulunan yoksul ülkeler, kuraklık ve sıcak hava dalgalarının sonuçlarını en ağır şekilde yaşamaktadır. Özellikle Afrika’daki aşırı sıcakların yol açtığı sorunlar, Batı medyasında yeterince yer bulamamakta ve bu ülkelerin sesleri iklim zirvelerinde daha az duyulmaktadır.
Güneş Altında Güvende Kalmak ve Araç İçi Tehlikeler
Dışarı çıkmak zorunda olanların güneş koruyucu krem, şapka ve UV korumalı gözlük kullanması şarttır. Bebeklerin cildi çok hassas olduğu için özel koruma gerektirir. Uzmanlar, bir yaşın altındaki çocukların doğrudan güneşe maruz bırakılmamasını ve altı aydan küçük bebeklere güneş kremi sürülmemesini önermektedir.
Sıcak Arabanın Ölümcül Tehlikesi
Asla unutulmaması gereken bir diğer konu ise araç içi sıcaklıktır. Kapalı bir aracın içindeki sıcaklık 10 dakika içinde 11 santigrat derece artabilir. Çocukların vücut ısısının yetişkinlerden beş kat daha hızlı yükseldiği göz önüne alındığında, onları asla sıcak bir arabada yalnız bırakmamanın önemi anlaşılmaktadır. Sadece ABD’de son 25 yılda 900’den fazla çocuk bu nedenle hayatını kaybetmiştir. Aynı tehlike evcil hayvanlar için de geçerlidir. Onları sıcak havalarda gölgede tutmak ve patilerinin yanmaması için sıcak asfaltta yürütmemek gerekir.