Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KOZABİRLİK), Bursa Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne bağlı “İpek Böceği Yumurtası Üretim İşletmesi”nde hem hibrit hem de damızlık yumurta üretimi gerçekleştirerek dünyadaki sayılı ipek böceği yumurtası üreticileri arasında yer alıyor. Merkezin en önemli özelliği, Türkiye’nin ipek böceği yumurtası talebinin tamamını tek başına karşılamasıdır. Bu başarı, yüksek ipek verimiyle bilinen Çin ırkı ile hastalıklara karşı direnciyle öne çıkan Japon ırkı ipek böceklerinin melezlenmesiyle elde edilen hibrit yumurtalar sayesinde sağlanmaktadır. Süreç, kırsal bölgelerdeki yetiştiricilerden toplanan kozaların tesise getirilmesiyle başlar. Burada, kozalar işçiler tarafından özenle tek tek kesilir. İçlerinden çıkan ve kelebek olmadan önceki evre olan krizalitler, cinsiyetlerine göre ayrıştırılır. Krizalitler kelebek haline geldikten sonra, dişi ve erkek kelebeklerin çiftleşmesi sağlanır. Bu çiftleşme sonucu elde edilen hibrit yumurtalar, ertesi yıl üreticilere ücretsiz olarak dağıtılır. İşletme, ulusal ihtiyacı karşıladıktan sonra arta kalan ipek böceği yumurtalarını ihraç etme kapasitesine de sahiptir. Ayrıca, ırkların saflığını korumak amacıyla erkek ve dişi kelebeklerin kendi aralarında çiftleştirilmesiyle damızlık ipek böceği yumurtası üretimi de yapılmaktadır. KOZABİRLİK Tohum Üretim İşletmesi Müdürü Ardahan Erdemir, Türkiye’nin tüm ipek böceği yumurtası ihtiyacını bu merkezde ürettiklerini ifade etti. Erdemir, döngüyü şöyle açıkladı: “Bir önceki yılın yumurtalarını üreticilere böcek olarak veriyoruz. Besleme sonrası oluşan kozaları geri alıyoruz. Gelen kozaları kesip içindeki pupa halindeki krizalitleri cinsiyetlerine göre ayırıyoruz. Kelebekler çıktıktan sonra çiftleştirerek yeni yumurtaları elde ediyoruz. Bu döngüyü her sene tekrarlamak zorundayız, çünkü ırkların devamlılığı buna bağlı.” Erdemir, üretimin yaklaşık 15-20 gün sürdüğünü ve bu dönemde 120 ila 130 kişinin istihdam edildiğini belirtti. Günlük 250 kilogram koza işleme kapasiteleri olduğunu söyleyen Erdemir, “Bu çalışmanın sonunda Türkiye’nin ihtiyacı olan yumurtayı üretiyoruz. Hatta bazı seneler fazla üretimi ihraç etme şansımız oluyor. Türkiye’de bu nitelikte başka bir tesis bulunmuyor ve dünyada kendi ipek böceği yumurtasını üretebilen 5-6 ülkeden biriyiz” dedi. Damızlık yumurta üretiminin farklı bir metotla yapıldığını da ekleyen Erdemir, “Damızlık üretimi için gelen kozalar arasından ırk özelliklerini en iyi yansıtanları seçip, bunları cinsiyet ayrımı yapmadan kendi aralarında çiftleşmeye bırakıyoruz. Çiftleşme sonrası dişi kelebekleri ‘selül’ adını verdiğimiz özel kesekağıtlarına koyarak yumurtlamalarını sağlıyoruz” diye konuştu. Erdemir, bu damızlıkların bir sonraki yıl yine damızlık yumurta üretimi için, hibrit yumurtalardan çıkan kozaların ise ipek üretimi için kullanıldığını belirtti. KOZABİRLİK Genel Müdürü Mustafa Çakır ise tesisin dünya genelindeki 7 işletmeden biri olduğunu vurgulayarak merkezin önemine dikkat çekti. Türkiye’nin kendi yumurtasını üretebilen nadir ülkelerden olduğunu belirten Çakır, “Yıllık yaklaşık 5 bin kutu üretim yapıyoruz. İhtiyatlı olmak adına biraz fazla üretiyoruz. Bu fazlalığı da iklimi bize yakın olan Yunanistan ve Bulgaristan gibi ülkelere satıyoruz. Buradaki üretimi, gelecek sene üretim yapacak olanlara kutu bazında ücretsiz veriyoruz. İpekçiliğin kalbi burasıdır” dedi. Çakır, ipek üretimi için yumurta üretiminin zorunlu olduğunu vurgulayarak sözlerini şöyle tamamladı: “Bazı ülkeler ipek böceği yumurtasını ithal ediyor, ancak biz bu konuda dışa bağımlı değiliz. Kendi yumurtamızı kendimiz üretiyoruz. Tesisimizde 1963’ten beri hibrit yumurta üretimi yapılıyor. Anadolu’da ipek böcekçiliğinin 1500 yıllık bir geçmişi var. Hastalığa dayanıklı bir ırk ile ipek kalitesi üstün olan diğer bir ırkı çaprazlayınca çok daha verimli hibrit ipek böceği yumurtaları elde ediliyor. Bu hibrit yumurtalardan çıkan kozalardan 1500-1600 metre uzunluğunda ipek ipliği elde edilebiliyor.”
Bursa, Türkiye’nin İpek Böceği Yumurtası Üretiminde Tek Yetkili Merkez
