BURSA – Tarihi İpek Yolu’nun Anadolu’daki son kalesi ve Osmanlı saraylarını süsleyen ipeğiyle meşhur Bursa’da, Türkiye’nin ipek böceği yumurtası gereksiniminin tamamı tek bir merkezden karşılanıyor. Dünyadaki ender ipek böceği yumurtası üreticilerinden olan Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KOZABİRLİK), Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne bağlı “İpek Böceği Yumurtası Üretim İşletmesi”nde hem hibrit hem de damızlık yumurta üretimi gerçekleştiriyor. Merkez, ipek verimi yüksek Çin ırkı ile hastalıklara dirençli Japon ırkı ipek böceklerini melezleyerek hibrit yumurtalar elde ediyor ve bu sayede ülkenin tüm ihtiyacını karşılıyor. Süreç, kırsal bölgelerdeki yetiştiricilerden toplanan kozaların tesise getirilmesiyle başlıyor. İşçiler tarafından özenle kesilen kozaların içinden, kelebek olmadan önceki evre olan krizalitler çıkarılıyor ve cinsiyetlerine göre ayrıştırılıyor. Krizalitlerin kelebeğe dönüşmesinin ardından dişi ve erkek kelebekler çiftleşmeleri için bir araya getiriliyor. Bu birleşmeden doğan hibrit yumurtalar, takip eden yılda ipek böceği yetiştiricilerine ücretsiz olarak dağıtılıyor. Üretim fazlası yumurtalar ise yurt dışına ihraç ediliyor. Ayrıca tesiste, saf ırkların devamlılığı için erkek ve dişi kelebeklerin kendi aralarında çiftleştirilmesiyle damızlık yumurta üretimi de yapılıyor. KOZABİRLİK Tohum Üretim İşletmesi Müdürü Ardahan Erdemir, Türkiye’nin ihtiyacı olan tüm ipek böceği yumurtasını ürettiklerini belirtti. Erdemir, bir önceki yılın yumurtalarının üreticilere böcek olarak verildiğini ve besleme sonrası oluşan kozaların tekrar satın alındığını ifade ederek, “Gelen kozaları kesip içindeki pupaları erkek ve dişi olarak ayırıyoruz. Kelebekler çıktıktan sonra çiftleştirerek yumurtaları elde ediyoruz. Bu döngüyü her sene sürdürmek zorundayız, aksi takdirde ırklar gelecek seneye aktarılamaz,” dedi. Erdemir, 15-20 gün süren bu yoğun üretim döneminde 120 ila 130 kişinin istihdam edildiğini ve günde yaklaşık 250 kilogram koza işlediklerini belirtti. Bu kapasitenin Türkiye’nin ihtiyacını karşıladığını, hatta bazı yıllar ihracat yapıldığını ekledi. Erdemir, “Türkiye’de bu nitelikte başka bir tesis yok. Dünya genelinde de kendi ipek böceği yumurtasını üretebilen 5-6 ülkeden biriyiz,” diyerek tesisin önemini vurguladı. Damızlık yumurta üretiminde ise farklı bir metodoloji izlendiğini açıklayan Erdemir, şunları söyledi: “Damızlık için gelen kozalar arasından ırkının özelliklerini en iyi yansıtanları seçip, cinsiyet ayrımı yapmadan kendi aralarında çiftleşmeye bırakıyoruz. Çiftleşme sonrası dişi kelebekleri ‘selül’ adını verdiğimiz özel kağıt keselerin içine koyarak yumurtalarını bırakmalarını sağlıyoruz.” Bu damızlık yumurtalar bir sonraki yılın damızlık stoğunu oluştururken, hibrit yumurtalardan çıkan böcekler ipek üretimi için kullanılıyor. KOZABİRLİK Genel Müdürü Mustafa Çakır ise, tesisin dünya çapındaki 7 işletmeden biri olduğunu belirterek Türkiye’nin bu alandaki kendine yeterliliğine dikkat çekti. Çakır, “Yıllık yaklaşık 5 bin kutu üretim yapıyoruz. İhtiyatlı olmak adına biraz fazla üretiyoruz ve bu fazlayı iklimi bize yakın olan Yunanistan ve Bulgaristan gibi ülkelere ihraç ediyoruz. Üretilen yumurtaları gelecek yıl üretim yapacak çiftçilere ücretsiz dağıtıyoruz. İpekçiliğin kalbi burasıdır,” şeklinde konuştu. Çakır, bazı ülkelerin yumurta ithal etmek zorunda kaldığını ancak Türkiye’nin bu konuda ithalata bağımlı olmadığını vurguladı. “1963 yılından beri burada hibrit yumurta üretiyoruz. Biri hastalıklara dayanıklı, diğeri ipek kalitesi yüksek iki ırkın çaprazlanmasıyla çok daha verimli ipek böceği yumurtaları elde ediliyor. Bu hibrit yumurtalardan çıkan böceklerin ördüğü bir kozadan 1500-1600 metre iplik elde edilebiliyor.”
Bursa’daki Stratejik Tesis, Türkiye’nin İpek Böceği Yumurtası İhtiyacını Tek Başına Karşılıyor
