Elazığ’da 1700 Yıllık Tarihi Keşif: Lüks Roma Hamamı
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koordinasyonunda, Elazığ’da yürütülen arkeolojik çalışmalar, bölge tarihine ışık tutan olağanüstü bir yapıyı gün yüzüne çıkardı. Her şey, 2023 yılında Salkaya köyü‘nde bir tarla sahibinin fidan dikmek için açtığı çukurda tesadüfen bir Roma dönemi taban mozaiği bulmasıyla başladı. Bu keşfin ardından, bölgede başka tarihi eserlerin de olabileceği düşüncesiyle yer altı görüntüleme radarı (jeoradar) ile geniş çaplı bir araştırma yapıldı.
Yapılan jeoradar taramaları, renkli ve hayvan figürlü tarihi mozaiğin yaklaşık 70 metre güneyinde, farklı bir tarlada yeni bir yapı olduğunu ortaya koydu. Elazığ Müze Müdürlüğü tarafından bu alanda başlatılan titiz kazı çalışmaları sonucunda, yaklaşık 1700 yıllık olduğu değerlendirilen bir Roma hamamı keşfedildi.
Üst Düzey Yönetici Sınıfına Ait Olduğu Düşünülüyor
Gün yüzüne çıkarılan hamam, 75 metrekare büyüklüğünde ve oldukça gelişmiş özelliklere sahip. Yapının içerisinde alttan ısıtmalı sistemler, soğuk, ılık ve sıcak bölümler (frigidarium, tepidarium, caldarium), terleme odaları, havuzlar ile temiz ve atık su kanalları bulunuyor. Bu komplike ve lüks yapı, hamamın Geç Roma Dönemi’nde bölgedeki üst düzey bir yönetici sınıfına hizmet ettiğini düşündürüyor. Tarihi taban mozaiği ile birlikte bu hamamın da bölge turizmine kazandırılması hedefleniyor.
Yetkili Ağızdan Keşfin Detayları
İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Demirdağ, 2023’te bulunan taban mozaiğinin sanatsal değeri ve bozulmamış yapısıyla büyük önem taşıdığını belirtti. Bu ilk keşfin ardından bölgedeki 30 dönümlük alanın tescillendiğini ifade eden Demirdağ, süreci şöyle özetledi:
“Bölgede önemli buluntulara rastladık. Bu buluntular ve izler çerçevesinde arkadaşlarımız bu yıl kazılara devam ettiler. Taban mozaiğinin 70 metre güney kısmında çok önemli bir yapıya rastladık. Bu bölgede bir ilk diyebileceğimiz Roma hamamına denk geldik. Özellikleri bakımından o dönemin üst düzey yönetici sınıfına ait olan, klasik bizim hamam kültürümüze benzer ılık, soğuk ve sıcak bölümlerden oluşan, alttan ısıtmalı, o dönemin tekniği açısından üst düzey bir yapısı olan Roma hamamını keşfettik. Baktığımızda genel olarak bölgenin bir şehir yerleşim alanı olduğunu tahmin ediyoruz.”
Demirdağ, bu tarihi değerlerin bölgenin turizm potansiyelini artırması açısından kritik olduğunu vurguladı.
Arkeolog Gözüyle Hamamın Teknik Özellikleri
Kazı alanı sorumlusu arkeolog Emre Çayır, arpa ve buğday ekilen bu düz arazilerde bu denli önemli mimari eserlere ulaşmanın şaşırtıcı olduğunu belirtti. Bir vişne fidanı çukuruyla başlayan sürecin, tarlalardan adeta tarih fışkırmasıyla devam ettiğini anlatan Çayır, hamamın teknik detaylarına dikkat çekti.
Hipokaust Sistemi: Dönemin Gelişmiş Mühendisliği
Çayır, hamamın Elazığ sınırları içinde bir ilk olma özelliği taşıdığını ve Romalıların geliştirdiği gelişmiş bir alttan ısıtma sistemi olan Hipokaust (hypocaustum) ile donatıldığını belirtti.
“Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümleri dediğimiz kısımlar günümüze kadar tam sistemli ve planlı mühendislikle ulaşmış. Bu yönüyle hamamın gerçekten özellikli ve önemli bir yapı olduğunu söyleyebiliriz.”
Arkeolog Çayır, hamamın doğu-batı yönünde uzanan duvarlarının kesme taş, kireçtaşı ve bazalt bloklardan inşa edildiğini ekledi. Bu mimarinin, sadece dönemin inşaat tekniklerine değil, aynı zamanda bölgedeki sosyal yaşama, su kültürüne ve halk sağlığına verilen öneme dair de somut kanıtlar sunduğunu ifade etti.