Ukrayna Savaşı ve ABD-Rusya Gerilimi
ABD Başkanı Donald Trump’ın, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşına hızlı bir çözüm bulma umutları, göreve başlamasından altı ay sonra bile gerçekleşmedi. Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı son telefon görüşmesinin ardından, Putin’in Avrupa’da üç yıldır süren savaşı bitirme konusundaki isteksizliğinden duyduğu hayal kırıklığını ifade etti. Putin ise Washington ile uzun soluklu bir siyasi nüfuz mücadelesine hazırlanıyor gibi görünüyor.
Sırbistan’ın Silah Tedariki ve Moskova’nın Sert Tepkisi
Rusya’ya dost olarak bilinen Batı Balkan ülkesi Sırbistan, savaşın başından bu yana Ukrayna’ya silah tedarik ettiğinin ortaya çıkmasıyla Moskova’nın yeni hedefi haline geldi. Rusya bu durumu “arkadan hançerleme” ve “ihanet” olarak nitelendirdi. Rus casusluk ajansı, roketlerin Bulgaristan ve Çek Cumhuriyeti’ndeki şirketler aracılığıyla satıldığını iddia ederek Belgrad’a bir ay içinde ikinci kez “resmi azar” gönderdi.
Rusya’da “Putin’in beyni” olarak bilinen ve 2015’te ABD tarafından yaptırıma uğrayan aşırı sağcı filozof Aleksandr Dugin, “Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic‘in meşruiyetini kaybettiğini” öne sürdü. Dugin ayrıca, 1 Kasım 2024’teki Novi Sad’daki kanopi çöküşü sonrası başlayan yolsuzluk ve ihmal protestolarına desteğini açıkladı. Bu gelişmelerin ardından Cumhurbaşkanı Vucic, tüm askeri teçhizat ihracatının durdurulduğunu duyurdu.
Sırbistan’ın Batı ile Yaptığı Stratejik Anlaşmalar
Putin’in tepkisini çeken tek konu Ukrayna’ya silah satışı değil. Sırbistan’ın son dönemde Batı ile imzaladığı büyük anlaşmalar da Moskova’nın hoşnutsuzluğunu artırdı.
Lityum ve Pil Tedarik Zinciri Anlaşması
Geçtiğimiz temmuz ayında Sırbistan, Avrupa Birliği ve Almanya ile AB’nin Sırbistan’da çıkarılan hammaddelere erişimini sağlayacak bir pil tedarik zinciri anlaşması imzaladı. Özellikle Jadar Vadisi‘nde bulunan devasa lityum yatağı sayesinde Sırbistan, Avrupa’nın en önemli pil metali tedarikçilerinden biri olabilir. 2,4 milyar dolarlık (2 milyar euro) Jadar lityum projesinin, Avrupa’nın mevcut lityum ihtiyacının %90‘ını karşılayabileceği belirtiliyor. Ancak bu anlaşma, Jadar Vadisi’nin kirleneceğinden endişe eden on binlerce protestocuyu sokağa döktü. Rusya’nın da Sırbistan’daki lityum rezervlerini ele geçirme planları olduğu, bu esnada Rus birliklerinin Ukrayna’nın Donetsk bölgesindeki değerli lityum yataklarından birini ele geçirdiği biliniyor.
Fransız Rafale Jetleri Alımı
Sırbistan, geleneksel silah tedarikçisi Rusya’dan yüz çevirerek Fransız Dassault Aviation‘dan Rafale savaş jetleri satın almak üzere 2,7 milyar euroluk bir anlaşma imzaladı. Bu hamle, Sırbistan’ın güvenlik ve siyasi duruşunda köklü bir değişimin sinyali olarak yorumlandı.
ABD Destekli 5G Ağı Gelişimi
Son olarak, ABD EXIM Yönetim Kurulu, Sırbistan Telekom Grubu’nun 5G ağını kurmasını desteklemek amacıyla 50 milyon dolarlık (42,8 milyon euro) bir ön taahhüdü onayladı. Bu destek, EXIM’in Çin ve Dönüşümsel İhracat Programı (CTEP) kapsamında atılmış stratejik bir adım olarak görülüyor.
Moskova’nın Karşı Hamleleri ve Gelecek Beklentileri
Tüm bu gelişmeler, Moskova’nın Belgrad’daki hükümeti istikrarsızlaştırma kararı alması için yeterli oldu. Putin’in, Trump yönetiminin “kırmızı çizgisini” aşıp aşmayacağı ve Washington’un Rusya’ya karşı daha sert yaptırımlar uygulayıp uygulamayacağı merak konusu. Kesin olan şu ki, Moskova’nın komşularındaki meydan okuyan ve istikrarı bozan faaliyetleri, Trump yönetimini harekete geçirmiş durumda.
Yazar hakkında: Büyükelçi John B. Craig, ABD’nin eski Umman Büyükelçisi ve Başkan Bush’un Terörle Mücadele Özel Yardımcısıdır. Halen Washington’daki Transatlantik Liderlik Ağı’nda Kıdemli Araştırmacı ve Güneydoğu Avrupa Siyaset ve Ekonomi Enstitüsü’nün danışma kurulu üyesidir.