İnsanların Birbirine Karşı Geliştirdiği Nadir Alerjiler
Bazı insanlar için yakınlık, tehlikeli alerjik reaksiyonları tetikleyebilir. ABD’nin Ohio eyaletinde yaşayan 43 yaşındaki Maura, bu durumu bizzat deneyimlemiş biri. Sorunlarının 20’li yaşlarında, korunmasız cinsel ilişki sonrası cinsel organında yanma hissiyle başladığını belirtiyor. Başlangıçta partnerine söylemekten çekinen Maura, sabun ve kayganlaştırıcı gibi ürünleri değiştirse de durumu kötüleşmiş, şişlik ve kızarıklık başlamıştı. Bu belirtiler yalnızca spermle temas ettiğinde ortaya çıkıyordu.
Bir partnerinden ayrılıp sürekli prezervatif kullanan biriyle birlikte olmaya başladığında ise hayatını tehdit eden bir olay yaşadı. “Bir gece cinsel ilişkiye girdikten sonra yatakta uzanıyordum ve birden dilim şişmeye başladı” diye anlatıyor. “Partnerim ‘Boğuluyorsun’ diye bağırarak astım spreyimi kaptı. Spreyi ağzımın köşesine sokmayı başardı ve sıkmaya başladı. Şanslıydım çünkü hâlâ ilacı ciğerlerime çekebilecek kadar nefes alabiliyordum.” Maura, bu olayın prezervatifteki bir sızıntıdan kaynaklandığına inanıyor. Bu olay, sperm alerjisi gibi nadir görülen ve çoğu zaman yanlış anlaşılan, insanların birbirlerinin vücutlarına karşı ağır tepkiler verebildiği durumları gözler önüne seriyor.
Tenden Yayılan Tetikleyiciler: Kokular ve Kimyasallar
İnsan vücuduna karşı gelişen alerjiler sıklıkla deodorantlar ve traş losyonları gibi sentetik kokular içeren dış ürünlere bağlıdır. 150’den fazla koku, temas alerjisiyle ilişkilendirilmiştir. Ancak bazen tetikleyici daha derindedir. Örneğin, mast hücresi aktivasyon sendromu olan bazı hastalar, diğer insanların doğal vücut kokularına veya tenlerinden yayılan kimyasallara karşı duyarlılık gösterebilir. Kepler Üniversitesi Hastanesi’nden Dr. Sabine Altrichter, bu bağlantının henüz tam kanıtlanmamış olduğunu belirtiyor.
İnsan teni, vücut kokusuna katkıda bulunan ve aralarında tolüen gibi endüstriyel kimyasalların da bulunduğu çok sayıda madde salgılar. Tolüen, tütün dumanında da bulunan ve bazı durumlarda insanlar tarafından farkında olmadan solunan bir maddedir.
“İnsanlar Bana Alerjik” (PATM) Sendromu
Bu alandaki bir diğer gizemli durum ise PATM (People Are Allergic To Me) sendromudur. Bu sendromu yaşayan kişilerin yanında bulunan insanlar, öksürme ve boğulma hissi gibi alerjik reaksiyonlar gösterir. 2023 yılında Japonya’daki Tokai Üniversitesi’nden Yoshika Sekine ve ekibi tarafından yapılan bir araştırma, PATM hastalarının tenlerinden normal insanlara göre 39 kat daha fazla tolüen salgıladığını ortaya koydu. Sekine, “Tolüen solunum sırasında havadan alınıyor. Zararlı bir madde olduğundan genelde karaciğerde işleniyor ve idrarla atılıyor. Fakat PATM hastalarında tolüen işleme kabiliyeti az ve bu nedenle kanda toplanıyor ve ten yoluyla salınıyor” diye açıklıyor. Ancak PATM sendromunun henüz resmi bir teşhis kriteri bulunmamaktadır.
Vücut Sıvıları Yoluyla Bulaşan Alerjenler
Alerjik reaksiyonlar, vücut sıvıları ile taşınan belirli alerjenler tarafından da tetiklenebilir. Örneğin, Brezilya cevizine alerjisi olan bir kadın, saatler önce bu yemişi yiyen partneriyle cinsel ilişkiye girdikten sonra kurdeşen ve solunum güçlüğü yaşamıştır. Benzer şekilde, fındık, meyve, deniz ürünü veya süt gibi gıdalar tüketildikten sonra öpüşme yoluyla salyadan da alerjik reaksiyonlar geçebilir.
Bu dış alerjenlerin ötesinde, vücut sıvılarının kendisindeki proteinler de reaksiyona neden olabilir. Bunların en bilineni sperm alerjisi veya tıbbi adıyla seminal plazma aşırı duyarlılığıdır. Bu durumda temas sonrası kaşıntı ve kurdeşenden, hayatı tehdit eden anaflaktik şoka kadar çeşitli semptomlar görülebilir. Genellikle 20’li ve 30’lu yaşlarda ortaya çıkan bu durumun kayıtlara geçmiş vaka sayısı 100’den azdır. Alerjen, spermin kendisinden ziyade, prostatta üretilen ve seminal plazmada bulunan bir antikordur.
Belirtiler, Teşhis ve Tedavi
Cincinnati Üniversitesi’nden alerji ve immunoloji uzmanı Prof. Jonathan Bernstein, bu hastalığın mekanizmasının tam olarak anlaşılamadığını belirtiyor. Belirtiler lokalize (vajina çevresinde) veya sistemik olabilir. Bernstein, bir hastasının yaşadığı acıyı “vajinama binlerce iğne saplanıyormuş gibi” diye tanımladığını aktarıyor. Teşhis, genellikle partnerden alınan taze sperm sıvısı örneğiyle yapılan bir deri testiyle konur.
“Asit gibi olduğunu söylüyorlar,” diyor Prof. Bernstein, hastaların cinsel ilişki sonrası yaşadığı yoğun acı ve yanma hissini tarif ederken.
Bernstein, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde sperm alerjileri konusunda ise önemli bir veri eksikliği olduğunu belirtiyor.
Tedavi Yöntemleri ve Duygusal Yük
Bernstein ve ekibi, partnerin sperminin seyreltilerek hastanın vajinasına aşamalı olarak zerk edildiği lokalize bir tedavi yöntemi geliştirmiştir. Bu iki saatlik işlem, hastaların hassasiyetini azaltarak en azından bir partnerle prezervatifsiz cinsel ilişkiye girmelerine olanak tanımıştır.
Servikovajinal Sıvı Alerjisi Olasılığı
Bir diğer potansiyel alerji türü ise servikovajinal sıvıya karşı gelişen reaksiyonlardır. Polonyalı dermatolog Doç. Marek Jankowski, bu konuda henüz yeterli kanıt olmasa da, sperm alerjisi kadar yaygın olabileceğini ve sadece ABD’de on binlerce kişiyi etkileyebileceğini tahmin ediyor. Jankowski, bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
İlişkiler Üzerindeki Etkiler
Bu nadir alerjiler, hem hastalar hem de partnerleri için ciddi duygusal ve pratik sonuçlar doğurabilir. Maura, sperm hassasiyetinin, çocuk sahibi olmama kararlarında önemli bir rol oynadığını söylüyor. Partneriyle ilişkisi sağlam olsa da, durumun karmaşık duygusal etkileri olduğunu belirtiyor. Maura, partneri için “Sadece onun spermine alerjik olmamdan gücendiğini söyledi” diyor ve ekliyor: “Bunun için beni suçlamıyor, sadece evreni.” Bu durum, bağışıklık sistemimizin garipliklerinin insan ilişkilerini ne kadar derinden etkileyebileceğinin bir kanıtı niteliğinde.