Türkiye’nin İpek Böceği Yumurta Üretim Üssü: Bursa’daki Stratejik Merkez

Bursa’da faaliyet gösteren Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KOZABİRLİK), Bursa Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne bağlı “İpek Böceği Yumurtası Üretim İşletmesi”nde ülkenin hem hibrit hem de damızlık yumurta ihtiyacını karşılayarak dünyadaki sayılı ipek böceği yumurtası üreticileri arasında yer alıyor. Merkezin en önemli görevi, Türkiye’nin ipek böceği yumurtası talebinin tamamını karşılamaktır. Bu, ipek verimi yüksek Çin ırkı ile hastalıklara karşı dirençli Japon ırkı ipek böceklerinin çiftleştirilmesiyle elde edilen hibrit yumurtalar sayesinde başarılmaktadır. Süreç, kırsal bölgelerdeki yetiştiricilerden toplanan kozaların tesise getirilmesiyle başlar. Burada, kozalar işçiler tarafından özenle tek tek kesilir. Kozaların içinden çıkarılan ve kelebek olmadan önceki evre olan krizalitler, cinsiyetlerine göre ayrıştırılır. Krizalitlerin kelebeğe dönüşümünü tamamlamasının ardından, dişi ve erkek kelebekler çiftleşmeleri için bir araya getirilir. Bu birleşmeden elde edilen hibrit yumurtalar, takip eden yılda ipek böceği üreticilerine ücretsiz olarak dağıtılır. Tesis aynı zamanda, ihtiyaç fazlası ipek böceği yumurtalarını ihraç etmekte ve ırkların kendi içlerinde çiftleştirilmesiyle damızlık ipek böceği yumurtası üretimi de gerçekleştirmektedir. KOZABİRLİK Tohum Üretim İşletmesi Müdürü Ardahan Erdemir, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’nin tüm ipek böceği yumurtası ihtiyacını kendilerinin ürettiğini belirtti. Erdemir, döngüyü şöyle anlattı: “Bir önceki yıl elde ettiğimiz yumurtaları üreticilere böcek olarak veriyoruz, besleme sonrası oluşan kozaları onlardan satın alıyoruz. Gelen kozaları kesip içindeki pupa halindeki krizalitleri erkek ve dişi olarak ayırıyoruz. Sonrasında kelebeklerin çıkmasını bekleyip onları çiftleştirerek yumurtaları elde ediyoruz. Bu döngüyü her sene tekrarlamak zorundayız, çünkü ırkları aktarmazsak ipek böceği ırkı sonraki seneye taşınmıyor.” Üretim sürecinin 15-20 gün sürdüğünü ve bu dönemde talebe bağlı olarak 120-130 kişinin istihdam edildiğini ifade eden Erdemir, günde yaklaşık 250 kilogram koza işleme kapasiteleri olduğunu söyledi. Erdemir, “Bu çalışmanın neticesinde Türkiye’nin ihtiyacı olan yumurtayı üretiyoruz. Hatta bazı seneler yumurta ihracatı da yapıyoruz,” diye ekledi. Bu tesisin Türkiye’de bir benzerinin olmadığını vurgulayan Erdemir, “Kendi ipek böceği yumurtasını üretebilen dünyadaki 5-6 ülkeden biriyiz. Her sene bu şekilde faaliyetlerimize devam ediyoruz,” dedi. Erdemir, hibrit yumurta üretiminin yanı sıra damızlık yumurta da ürettiklerini belirterek şu bilgileri verdi: “Damızlık yumurta üretiminde farklı bir metot izliyoruz. Gelen kozalar arasından ırk özelliklerini en iyi taşıyanları seçip, cinsiyet ayrımı yapmadan kendi kendilerine çiftleşmeye bırakıyoruz. Çiftleşme sonrası dişi kelebekleri ‘selül’ adını verdiğimiz kese kağıtlarına koyuyoruz ve her bir kelebek yumurtalarını oraya bırakıyor.” Erdemir, ırk özelliklerini en iyi yansıtan kozalardan seçilen damızlıkların, bir sonraki sene yine damızlık yumurtası olarak üreticilere verildiğini, hibrit yumurtalardan çıkan kozaların ise ticari ipek üretimi için kullanıldığını açıkladı. KOZABİRLİK Genel Müdürü Mustafa Çakır ise İpekböceği Yumurta Üretim İşletmesi’nin dünya genelindeki 7 tesisten biri olduğunu belirterek işletmenin stratejik önemine dikkat çekti. Türkiye’nin kendi yumurtasını üretebilen nadir ülkelerden biri olduğunu vurgulayan Çakır, “Yaklaşık 5 bin kutu üretimimiz var. İhtiyatlı olmak adına biraz fazla üretiyoruz. Bu fazla yumurtaları da iklimi bizimkine yakın olan Yunanistan ve Bulgaristan gibi ülkelere satıyoruz. Buradaki üretimi, gelecek sene üretim yapacak olanlara kutu bazında ücretsiz dağıtıyoruz. İpekçiliğin kalbi burasıdır,” şeklinde konuştu. Çakır, ipek üretimi için yumurta üretiminin vazgeçilmez olduğunu belirterek sözlerini şöyle tamamladı: “Bazı ülkeler ipek böceği yumurtası üretmeyip ithal ediyor. Biz ise bu konuda dışa bağımlı değiliz. Kendi yumurtamızı kendimiz üretiyoruz. Burada 1963’ten beri hibrit yumurta üretimi yapılıyor. Anadolu coğrafyasında ipek böcekçiliğinin 1500 yıllık bir geçmişi var. Hastalıklara dayanıklı bir ırk ile ipek kalitesi çok iyi olan başka bir ırk çaprazlandığında, yani hibritleştirildiğinde, çok daha verimli ipek böceği yumurtaları elde ediliyor. Bu hibrit yumurtalardan çıkan kozaların her birinden 1500-1600 metre ip elde edilebiliyor.”