Elazığ’da Tesadüfi Bir Keşif Tarihi Aydınlattı
Elazığ’ın Salkaya köyünde bir tarla sahibinin fidan dikmek için açtığı çukur, bölgenin tarihini değiştirecek bir keşfe yol açtı. Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Elazığ Müze Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalar, 2023 yılında tesadüfen bulunan bir Roma dönemi taban mozaiği ile başladı. Bu önemli bulgunun ardından, bölgede başka tarihi yapıların da olabileceği düşüncesiyle yer altı görüntüleme radarı (jeoradar) ile detaylı bir araştırma yapıldı.
Mozaikten Hamama Uzanan Yolculuk
Yapılan jeoradar taramaları, renkli ve desenli hayvan figürleriyle süslü tarihi mozaiğin yaklaşık 70 metre güneyinde yeni bir yapının varlığını ortaya çıkardı. Bu tespit üzerine başlatılan arkeolojik kazılar, yaklaşık 1700 yıllık olduğu değerlendirilen, alttan ısıtmalı bir Roma hamamını gün yüzüne çıkardı.
Geç Roma Dönemine Ait Lüks Hamamın Sırları
Kazılarda keşfedilen hamam, 75 metrekare büyüklüğünde olup, dönemin ileri mühendislik tekniklerini gözler önüne seriyor. Yapı, alttan ısıtma sistemi (Hipokaust), soğuk, ılık ve sıcak bölümleri, terleme odaları, havuzları ve gelişmiş temiz ile atık su kanalları ile tam bir kompleks niteliğinde. Bu özellikler, hamamın o dönemde üst düzey yönetici sınıfına ait olduğunu düşündürmektedir.
İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Demirdağ, keşfin önemini şu sözlerle vurguladı:
“Bölgede önemli buluntulara rastladık. Taban mozaiğinin 70 metre güney kısmında çok önemli bir yapıya rastladık. Bu bölgede bir ilk diyebileceğimiz Roma hamamına denk geldik. Özellikleri bakımından o dönemin üst düzey yönetici sınıfına ait olan, klasik bizim hamam kültürümüze benzer ılık, soğuk ve sıcak bölümlerden oluşan, alttan ısıtmalı, o dönemin tekniği açısından üst düzey bir yapısı olan Roma hamamını keşfettik. Baktığımızda genel olarak bölgenin bir şehir yerleşim alanı olduğunu tahmin ediyoruz.”
Dönemin Mühendislik Harikası: Hipokaust Sistemi
Kazı alanı sorumlusu arkeolog Emre Çayır, dışarıdan bakıldığında arpa ve buğday ekilen sıradan bir arazi gibi görünen bu topraklardan adeta tarih fışkırdığını belirtti. Çayır, hamamın teknik özellikleriyle Elazığ sınırları içinde bir ilk olduğunu ifade etti.
Çayır, yapıda kullanılan ısıtma sisteminin Romalıların icadı olan Hipokaust (hypocaustum) olduğunu belirtti ve ekledi:
“Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümleri dediğimiz kısımlar günümüze kadar tam sistemli ve planlı mühendislikle ulaşmış. Bu yönüyle hamamın gerçekten özellikli ve önemli bir yapı olduğunu söyleyebiliriz.”
Doğu-batı yönünde uzanan hamamın duvarları, kesme taş, kireçtaşı ve bazalt bloklardan inşa edilmiştir. Bu yapı, dönemin inşaat tekniklerini göstermesinin yanı sıra, bölgedeki sosyal yaşam, su kültürü ve halk sağlığına verilen önem hakkında da paha biçilmez bilgiler sunmaktadır. Keşfedilen bu tarihi değerlerin, bölge turizmine kazandırılması hedefleniyor.