Elazığ’da Tesadüfi Keşif: Tarladan Tarih Fışkırdı
Elazığ’ın Salkaya köyünde bir tarla sahibinin fidan dikmek amacıyla açtığı çukur, bölgenin gizli kalmış tarihini ortaya çıkardı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Elazığ Müze Müdürlüğü’nün koordinasyonunda yürütülen çalışmalar, 2023 yılında tesadüfen bulunan bir Roma dönemi taban mozaiği ile başladı. Bu önemli keşfin ardından, bölgede başka tarihi yapıların da olabileceği ihtimali üzerine yer altı görüntüleme radarı (jeoradar) ile detaylı bir araştırma yapıldı.
Jeoradar Çalışmaları Yeni Bir Yapıyı Ortaya Çıkardı
Yapılan jeoradar taramaları sonucunda, renkli ve hayvan figürlü desenleriyle dikkat çeken tarihi mozaiğin yaklaşık 70 metre güneyinde, farklı bir tarlada yeni bir yapı kompleksi tespit edildi. Bu bulgu üzerine başlatılan arkeolojik kazılar, yaklaşık 1700 yıllık, Geç Roma Dönemi’ne ait büyük bir hamamı gün yüzüne çıkardı.
1700 Yıllık Hamamın Göz Alıcı Özellikleri
Ortaya çıkarılan hamam, 75 metrekarelik bir alana yayılmış olup, o dönemin ileri mühendislik tekniklerini sergileyen komplike bir yapıya sahiptir. Hamamın öne çıkan özellikleri şunlardır:
- Alttan Isıtma Sistemi (Hipokaust): Romalıların kullandığı gelişmiş bir ısıtma tekniği.
- Bölümler: Soğuk (frigidarium), ılık (tepidarium) ve sıcak (caldarium) olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır.
- Ek Alanlar: Terleme odaları ve havuzlar da yapının bir parçasıdır.
- Altyapı: Temiz ve atık suyun tahliyesi için özel olarak inşa edilmiş kanallar bulunmaktadır.
Uzmanlar, yapının özellikleri itibarıyla o dönemin üst düzey yönetici sınıfına hizmet ettiğini değerlendirmektedir.
Bölge Turizm İçin Değerlendirilecek
İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Demirdağ, 2023’te bulunan taban mozaiğinin sanatsal değeri ve bozulmamış yapısıyla büyük önem taşıdığını belirtti. Bu keşfin ardından bölgedeki 30 dönümlük alanın tescillendiğini ifade etti.
“Bölgede önemli buluntulara rastladık. Taban mozaiğinin 70 metre güney kısmında çok önemli bir yapıya, bu bölgede bir ilk diyebileceğimiz Roma hamamına denk geldik. Özellikleri bakımından o dönemin üst düzey yönetici sınıfına ait olan, klasik bizim hamam kültürümüze benzer ılık, soğuk ve sıcak bölümlerden oluşan, alttan ısıtmalı, o dönemin tekniği açısından üst düzey bir yapısı olan Roma hamamını keşfettik. Baktığımızda genel olarak bölgenin bir şehir yerleşim alanı olduğunu tahmin ediyoruz.”
Demirdağ, bu tarihi değerlerin bölge turizmine kazandırılmasının önemini vurguladı.
Planlı Bir Mühendislik: Hipokaust Isıtma Sistemi
Kazı alanı sorumlusu arkeolog Emre Çayır, bu kadar değerli mimari eserlerin arpa ve buğday ekilen düz arazilerden çıkmasının şaşırtıcı olduğunu belirtti. Vişne fidanı dikimi sırasında tesadüfen bulunan mozaik sayesinde bölgede adeta tarih fışkırdığını söyledi.
“Bulunan hamam yapısı teknik özelliklerine baktığımızda Elazığ hudutları içerisinde bir ilk olma özelliğini de taşıyor. Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümleri dediğimiz kısımlar günümüze kadar tam sistemli ve planlı mühendislikle ulaşmış. Bu yönüyle hamamın gerçekten özellikli ve önemli bir yapı olduğunu söyleyebiliriz.”
Çayır, hamamın doğu-batı doğrultusunda uzanan duvarlarının kesme taş, kireçtaşı ve bazalt bloklardan inşa edildiğini ekledi. Bu yapının, dönemin inşaat tekniklerinin yanı sıra bölgedeki sosyal yaşam, su kültürü ve halk sağlığına verilen önemi anlamak adına da paha biçilmez bir kaynak olduğunu belirtti.