Kültürel Mirasa Erişimde Yeni Bir Dönem: MusePaths
Dünya genelinde 2.5 milyar, Türkiye’de ise 20 milyondan fazla insanın çeşitli engeller nedeniyle uzak kaldığı müzelere erişim sorununa teknolojik bir çözüm geliyor. Bongo Art Project’in öncülüğünde geliştirilen ve eylül ayında kullanıma sunulması planlanan “MusePaths” adlı dijital platform, kültürel mirası herkes için erişilebilir kılmayı hedefliyor. Proje, TED Üniversitesi, Ostim Teknik Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye gibi önemli akademik ve sivil toplum ortaklarının gücüyle hayata geçiriliyor.
Müzelerdeki Görünmez Engeller
Müzeler her yıl milyonlarca ziyaretçiyi ağırlasa da, bu deneyimden herkes eşit şekilde faydalanamıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’i bir tür engellilikle yaşıyor ve bu durum kültürel hayata katılımlarını önemli ölçüde kısıtlıyor. Ancak sorun yalnızca rampalar veya asansörler gibi fiziksel engellerden ibaret değil. Dilsel, duyusal, bilişsel ve sosyoekonomik farklılıklar da milyonlarca insan için görünmez duvarlar oluşturuyor. MusePaths, müzeleri yalnızca eserlerin sergilendiği statik mekanlar olmaktan çıkarıp, toplumla birlikte yaşayan, gelişen ve öğrenilen dinamik yapılara dönüştürmeyi amaçlıyor.
Kapsayıcılığın Üç Temel İlkesi
Projenin ve Bongo Art Project’in kurucusu Çiğdem Aslantaş, alandaki en büyük yanılgının, kapsayıcılığın yalnızca fiziksel erişimle sınırlandırılması olduğunu belirtiyor.
Oysa müzeler kamusal bilgi merkezleri, önemli eğitim ve deneyim alanlarıdır. Asıl sorun, fiziksel düzenlemelerden çok bilginin kapsayıcılığının göz ardı edilmesidir.
Aslantaş, MusePaths’in bu sorunu çözmek için benimsediği üç aşamalı yaklaşımı şöyle açıklıyor:
- Ulaşılabilirlik: Fiziksel erişimden dijital içeriklere, işaret dilinden Braille alfabesiyle hazırlanmış kaynaklara kadar her kanaldan bilgiye erişimin sağlanması.
- Anlaşılabilirlik: Sunulan bilginin farklı yaş grupları, eğitim seviyeleri ve bilişsel ihtiyaçlara göre sadeleştirilerek herkes için anlaşılır hale getirilmesi.
- Katılımcılık: Ziyaretçiyi pasif bir bilgi alıcısı olmaktan çıkarıp, bilgiyi yorumlayan, dönüştüren ve yeniden üreten aktif bir katılımcıya dönüştürmek.
Güvenilir ve Şeffaf Bir Bilgi Ağı
MusePaths’in en yenilikçi yönlerinden biri, statik bir veri tabanı olmak yerine, kolektif olarak sürekli güncellenen canlı bir bilgi ağı olarak tasarlanmasıdır. Platformun veri akışı üç temel kaynaktan besleniyor:
- Müzeleri ziyaret eden bireylerin kişisel deneyimleri ve gözlemleri.
- Müzelerin kendi değerlendirme araçlarıyla sisteme girdikleri bilgiler.
- Bakanlıklar gibi resmi kurumlar tarafından sağlanan raporlar ve istatistikler.
Bu çok katmanlı veri akışı, uzmanlar ve danışma kurulları tarafından sürekli olarak denetleniyor. Platformun şeffaflık ilkesi gereği, her bilginin kim tarafından ve ne zaman eklendiği açıkça belirtilerek kullanıcıların verinin kaynağını ve güncelliğini sorgulamasına olanak tanınıyor. Çiğdem Aslantaş, MusePaths’i yalnızca bir uygulama olarak değil, “kültürel mirasa erişimi temel bir hak olarak gören kolektif bir hareket” olarak tanımlıyor.
Projenin Arkasındaki Güçlü İş Birlikleri
MusePaths’in arkasında çok paydaşlı ve güçlü bir yapı bulunuyor. Projenin ilk adımları Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı desteğiyle atıldı ve bu süreçte 14 sivil toplum kuruluşunun katkısıyla kapsamlı bir müze erişilebilirlik rehberi hazırlandı. Projenin dijital bir platforma dönüşmesi ise Borusan Sürdürülebilir Fayda Programı‘nın desteğiyle mümkün oldu.
Borusan desteği, başlangıçta 100 olan araştırma kapsamımızı 400 müzeye çıkarmamızı ve hazırladığımız rehberi dijital bir ölçüm aracına dönüştürmemizi sağladı. Bu sayede proje, müzelerin kendi dönüşüm süreçlerini başlatabileceği bir yapıya kavuştu.
Projenin akademik ayağında TED Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye, 400 müze üzerine geniş çaplı bir veri araştırması yürütürken, yazılım altyapısı Ostim Teknik Üniversitesi‘nden bir ekip tarafından geliştirildi. Gelişmeleri izlemek ve bu hareketin bir parçası olmak için projenin sosyal medya hesaplarını (@musepaths) takip edebilirsiniz.