Kültürel Mirasa Erişimi Engelleyen Bariyerlere Teknolojik Çözüm
Dünya genelinde 2.5 milyar, Türkiye’de ise 20 milyondan fazla insanın müzelere erişimde çeşitli zorluklarla karşılaştığı biliniyor. Bu büyük kültürel dışlanma sorununa çözüm üretmek amacıyla geliştirilen “MusePaths” adlı dijital platform, teknoloji ve topluluk gücünü birleştirerek eylül ayında kullanıma sunulacak. Bongo Art Project liderliğinde, TED Üniversitesi, Ostim Teknik Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye gibi önemli ortaklarla hayata geçirilen bu proje, müzeleri kelimenin tam anlamıyla “herkes için” erişilebilir kılmayı amaçlıyor.
Müzeler her yıl milyonlarca ziyaretçi çekse de, bu ziyaretçilerin büyük bir kısmı sunulan bilgi ve deneyimden eşit şekilde yararlanamıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’i bir tür engellilik durumuyla yaşıyor ve bu durum, kültürel hayata katılımlarını önemli ölçüde kısıtlıyor. Sorun sadece fiziksel engellerle sınırlı kalmıyor; dilsel, duyusal, bilişsel ve sosyoekonomik farklılıklar da milyonlarca kişi için görünmez engeller oluşturuyor. MusePaths, müzeleri statik sergi alanları olmaktan çıkarıp, kolektif öğrenme ve gelişim mekânlarına dönüştürmeyi hedefliyor.
Odak Noktası: Fiziksel Erişimin Ötesinde Bilginin Kapsayıcılığı
Projenin ve Bongo Art Project’in kurucusu Çiğdem Aslantaş, alandaki en büyük yanılgının kapsayıcılığın yalnızca fiziksel erişim (rampa, asansör vb.) ile sınırlandırılması olduğunu belirtiyor.
“Oysa müzeler kamusal bilgi merkezleri, önemli eğitim ve deneyim alanlarıdır. Asıl sorun, fiziksel düzenlemelerden çok bilginin kapsayıcılığının göz ardı edilmesidir.”
Aslantaş, MusePaths’in bu sorunu çözmek için benimsediği üç temel aşamayı şöyle açıklıyor:
- Ulaşılabilirlik: Fiziksel erişimden dijital içeriklere, işaret dilinden Braille kaynaklara kadar her kanaldan bilgiye erişimin sağlanması.
- Anlaşılabilirlik: Sunulan bilginin farklı yaş grupları, eğitim seviyeleri ve ihtiyaçlara göre sadeleştirilerek herkes için anlaşılır hale getirilmesi.
- Katılımcılık: Ziyaretçinin pasif bir alıcı konumundan çıkarılarak, bilgiyi dönüştüren ve yeniden üreten aktif bir katılımcı haline getirilmesi.
Güvenilir ve Kolektif Bir Bilgi Ağı Nasıl Oluşturuluyor?
MusePaths, statik bir veri tabanı olmak yerine, sürekli güncellenen kolektif bir bilgi ağı olarak tasarlandı. Platformun güvenilirliği ve sürdürülebilirliği, üç katmanlı bir veri akışıyla sağlanıyor. Kurucu Çiğdem Aslantaş, bu kaynakları şöyle sıralıyor:
- Müzeleri ziyaret eden bireylerin paylaştığı deneyim ve gözlemler.
- Müzelerin kendi değerlendirme araçları aracılığıyla sağladığı bilgiler.
- Bakanlıklar gibi resmi kurumların sunduğu raporlar ve istatistikler.
Bu çok katmanlı veri akışı, uzmanlar ve danışma kurulları tarafından titizlikle denetleniyor. Platformun şeffaflık ilkesi gereği, her bilginin ne zaman ve kim tarafından eklendiği açıkça belirtiliyor, böylece kullanıcılar verinin kaynağını ve güncelliğini kolayca takip edebiliyor. Aslantaş, MusePaths’i “Kültürel mirasa erişimi temel bir hak olarak gören, müzeleri toplumla birlikte nefes alan mekânlara dönüştürmeyi hedefleyen kolektif bir hareket” olarak tanımlıyor. Projeyi takip etmek için sosyal medya hesapları (@musepaths) incelenebilir.
Projenin Arkasındaki Çok Paydaşlı Güçlü Yapı
MusePaths’in başarısının ardında güçlü ve çok paydaşlı bir yapı bulunmaktadır. Projenin hazırlık süreci, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı desteğiyle başlamış ve bu dönemde 14 sivil toplum kuruluşunun katkısıyla kapsamlı bir müze erişilebilirlik rehberi hazırlanmıştır. Projenin dijital bir platforma dönüşmesi ise Borusan Sürdürülebilir Fayda Programı’nın desteğiyle mümkün olmuştur.
“Borusan desteği, başlangıçta 100 olan araştırma kapsamımızı 400 müzeye çıkarmamızı ve hazırladığımız rehberi dijital bir ölçüm aracına dönüştürmemizi sağladı. Bu sayede proje, müzelerin kendi dönüşüm süreçlerini başlatabileceği bir yapıya kavuştu.”
Projenin akademik ayağında TED Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye, 400 müze üzerine geniş çaplı bir veri araştırması yürütürken, platformun yazılım altyapısı Ostim Teknik Üniversitesi‘nden bir ekip tarafından geliştirilmiştir.