Müzelerde Erişilebilirlik Sorununa Teknolojik Çözüm: MusePaths
Dünya genelinde 2.5 milyar, Türkiye’de ise 20 milyondan fazla insanın müzeler gibi kültürel miras alanlarına erişimde çeşitli zorluklarla karşılaştığı biliniyor. Bu büyük ölçekli kültürel dışlanma sorununa çözüm üretmek amacıyla geliştirilen “MusePaths” adlı dijital platform, teknoloji ve topluluk gücünü birleştirerek eylül ayında kullanıma sunulacak. Bongo Art Project liderliğinde, TED Üniversitesi, Ostim Teknik Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye gibi önemli kurumların iş birliğiyle hayata geçirilen bu proje, müzeleri kelimenin tam anlamıyla “herkes için” erişilebilir kılmayı hedefliyor.
Kültürel Dışlanmanın Görünmez Duvarları
Müzeler her yıl milyonlarca ziyaretçiyi ağırlasa da, bu ziyaretçilerin tamamı sunulan bilgi ve deneyimden eşit ölçüde yararlanamıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’i bir tür engellilikle yaşıyor ve bu durum, bireylerin kültürel hayata katılımını önemli ölçüde engelliyor. Ancak sorun sadece fiziksel engellerle sınırlı değil; dilsel, duyusal, bilişsel ve sosyoekonomik farklılıklar da milyonlarca insan için görünmez duvarlar oluşturuyor.
MusePaths uygulaması, bu yapısal sorunu ortadan kaldırmak için tasarlanmıştır. Platformun temel amacı, müzeleri yalnızca eserlerin sergilendiği statik mekanlar olmaktan çıkarıp, insanların birlikte öğrendiği, geliştirdiği ve yaşayan dinamik yapılara dönüştürmektir.
“Bilginin Kapsayıcılığı” Esas Alınıyor
Projenin ve Bongo Art Project’in kurucusu Çiğdem Aslantaş, alandaki en büyük yanılgının, kapsayıcılığın genellikle rampalar veya asansörler gibi fiziksel erişimle sınırlandırılması olduğunu belirtiyor.
Oysa müzeler kamusal bilgi merkezleri, önemli eğitim ve deneyim alanlarıdır. Asıl sorun, fiziksel düzenlemelerden çok bilginin kapsayıcılığının göz ardı edilmesidir.
Kapsayıcılığın Üç Temel Aşaması
Çiğdem Aslantaş, MusePaths’in bu sorunu çözmek için benimsediği üç aşamalı yaklaşımı şöyle açıklıyor:
- Ulaşılabilirlik: Fiziksel erişim imkanlarından dijital içeriklere, işaret dili çevirilerinden Braille alfabesiyle hazırlanmış kaynaklara kadar her kanaldan bilgiye erişimin sağlanması.
- Anlaşılabilirlik: Sunulan bilginin farklı yaş grupları, eğitim seviyeleri ve bilişsel ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak sadeleştirilmesi ve herkes için anlaşılır hale getirilmesi.
- Katılımcılık: Ziyaretçiyi pasif bir bilgi alıcısı olmaktan çıkarıp, bilgiyi yorumlayan, dönüştüren ve hatta yeniden üreten aktif bir katılımcıya dönüştürmek.
Güvenilir ve Kolektif Bir Bilgi Ağı
Platformun en dikkat çekici özelliklerinden biri, güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini sağlama yöntemidir. MusePaths, statik bir veri tabanı yerine, kullanıcıların ve kurumların katkılarıyla sürekli güncellenen kolektif bir bilgi ağı olarak tasarlanmıştır.
Üç Katmanlı Veri Kaynağı
Aslantaş, platformdaki verilerin üç temel kaynaktan beslendiğini ifade ediyor:
- Müzeleri ziyaret eden bireylerin paylaştığı kişisel deneyimler ve gözlemler.
- Müzelerin kendi değerlendirme araçları aracılığıyla sağladığı kurumsal bilgiler.
- Bakanlıklar gibi resmi kurumların yayınladığı raporlar ve istatistiksel veriler.
Bu üç katmanlı veri akışı, uzmanlar ve danışma kurulları tarafından sürekli olarak denetleniyor. Platformun şeffaflık ilkesi gereği, her bilginin ne zaman ve kim tarafından eklendiği açıkça belirtilerek kullanıcıların verinin kaynağını ve güncelliğini takip etmesi sağlanıyor. Aslantaş, MusePaths’i bir mobil uygulamadan ziyade, “kültürel mirasa erişimi temel bir hak olarak gören ve müzeleri toplumla birlikte nefes alan mekanlara dönüştürmeyi hedefleyen kolektif bir hareket” olarak tanımlıyor. Gelişmeleri takip etmek için projenin sosyal medya hesapları (@musepaths) incelenebilir.
Projenin Arkasındaki Çok Paydaşlı Güç
MusePaths’in arkasında güçlü ve çok paydaşlı bir yapı bulunmaktadır. Projenin hazırlık süreci, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı desteğiyle başlamış ve bu dönemde 14 sivil toplum kuruluşunun katkısıyla kapsamlı bir müze erişilebilirlik rehberi oluşturulmuştur. Projenin dijital bir platforma dönüşmesi ise Borusan Sürdürülebilir Fayda Programı‘nın desteğiyle gerçekleşmiştir.
Çiğdem Aslantaş, “Borusan desteği, başlangıçta 100 olan araştırma kapsamımızı 400 müzeye çıkarmamızı ve hazırladığımız rehberi dijital bir ölçüm aracına dönüştürmemizi sağladı. Bu sayede proje, müzelerin kendi dönüşüm süreçlerini başlatabileceği bir yapıya kavuştu” diyerek bu desteğin önemini vurguluyor. Projenin akademik tarafında TED Üniversitesi ve Wikimedia Türkiye, 400 müze üzerine detaylı bir veri araştırması yürütürken, platformun yazılım altyapısı Ostim Teknik Üniversitesi‘nden bir ekip tarafından geliştirilmiştir.