Termik Santral Çevresindeki Zeytinlerde Ağır Metal Tehlikesi
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü tarafından yürütülen ve TÜBİTAK-COST 2515 Aksiyon Üyeleri Ar-Ge Destek Programı tarafından desteklenen bir bilimsel çalışma, termik santral çevresinde yetişen zeytin ağaçlarındaki endişe verici bir gerçeği ortaya çıkardı. Araştırma, bu zeytinlerde yüksek oranda ağır metal birikimi olduğunu ve bunun insan sağlığı için potansiyel bir tehdit oluşturduğunu gösterdi.
Araştırma Yöntemi ve Bulgular
Proje kapsamında bilim insanları, termik santrale yakın, orta ve uzak mesafelerden zeytin örnekleri topladı. Laboratuvarda gerçekleştirilen detaylı analizler sonucunda, santrale en yakın bölgeden alınan zeytin özütlerinin insan hücreleri üzerinde belirgin toksik etkiler yarattığı tespit edildi. Bu özütler, özellikle akciğer ve göz epitel hücreleri gibi hassas insan hücreleriyle temas ettirildiğinde normal hücre yapısına zarar verdiği gözlemlendi.
Uzman Görüşü: “Zeytin Toksik Hale Geliyor”
Araştırmanın yürütücüsü olan Doç. Dr. Selcen Çelik Uzuner, bulguları şu sözlerle özetledi:
“Ağır metal birikimiyle zeytin toksik hale gelmiş oluyor ve bu normal hücrelere zarar vermiş oluyor. Zeytin normalde faydalı bir bitki, ancak bu durumda sağlıklı etkisini yitiriyor.”
Uzuner, aynı zeytin özütlerinin kanser hücrelerini ise daha yüksek bir oranda öldürdüğünü, bunun da bilimsel açıdan dikkat çekici bir bulgu olduğunu ekledi.
Tespit Edilen Ağır Metaller: Kurşun ve Kadmiyum
Yapılan analizlerde zeytinlerde kurşun ve kadmiyum gibi son derece toksik ağır metallerin biriktiği belirlendi. Bu birikim, bitkinin biyolojik işlevlerini kaybetmesine neden olurken, zeytinin bilinen antimikrobiyal özelliklerinin de tamamen ortadan kalktığı görüldü. Termik santrale yakın bölgelerden toplanan zeytin yaprağı ve meyvesi, mikroplara karşı tüm etkinliğini yitirmişti.
“Etki Alanı 10-15 Kilometreye Ulaşıyor”
Doç. Dr. Uzuner, ağır metallerin yayılım alanının ciddiyetine dikkat çekerek, bu etkinin 10-15 kilometrelik bir çapa yayılabileceğini vurguladı.
“Termik santral etrafında herhangi bir tarım arazisi ya da yaşam alanı bulunmamalı. Bunların yer seçimi çok ciddi şekilde planlanmalı.”
Proje Genişletilerek Devam Edecek
Araştırmanın ikinci fazında, Eylül ve Aralık ayları arasında yeni zeytin örnekleri toplanarak çalışmalar derinleştirilecek. Bu aşamada projeye Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, ODTÜ ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi gibi saygın kurumlardan uzmanlar da dahil edildi. Yeni fazda, zeytindeki ağır metallerin genetik ifadelere ve bitkinin savunma mekanizmalarına olan etkileri transkriptomik ve epigenetik düzeyde incelenecek.
“Antimikrobiyal Etkisi de Yok Oldu”
Projenin yardımcı araştırmacılarından Funda Bilgin Tetikoğlu ise zeytinin biyolojik fonksiyonlarındaki kaybı şu şekilde teyit etti:
“Zeytin mikroplara karşı etkili bir bitki olarak bilinir. Ancak termik santral yakınındaki örneklerin bu özelliği kaybolmuş durumda. Bu da zeytinin temel biyolojik fonksiyonlarının zayıfladığını gösteriyor.”