Rus Havacılık Sektörü Yaptırımlar ve İHA Tehdidi Altında
Ukrayna savaşının Şubat 2022‘de başlamasıyla birlikte Rusya’nın havacılık sektörü, hem Batılı yaptırımlar hem de artan insansız hava aracı (İHA) saldırıları nedeniyle ciddi bir krizle karşı karşıya. Bu durum, hava yolu taşımacılığında önemli aksaklıklara yol açarken, Rus şirketlerini zorlu bir döneme soktu.
Kapsamlı Yaptırımlar ve Sektör Üzerindeki Baskı
Savaşın hemen ardından ABD ve Avrupa Birliği (AB), Rus havacılık sektörünü hedef alan geniş kapsamlı yaptırımlar başlattı. Bu yaptırımlar kapsamında Rusya’ya yönelik uçak ve kritik uçak parçaları sevkiyatı tamamen yasaklandı. Rus havayolu şirketlerinin filolarının bel kemiğini oluşturan Airbus ve Boeing, ülkeye yönelik satışları ve mevcut uçaklara bakım hizmetlerini durdurdu. Ayrıca, Rus şirketlerine uçak kiralayan Batılı firmalardan, bu uçakları geri almaları talep edildi.
Yerli Üretime Yönelme Çabaları
Batılı şirketlerin sektörden çekilmesiyle oluşan boşluğu doldurmayı hedefleyen Rus şirketleri, Sovyetler Birliği döneminden sonra gerileyen sivil havacılık endüstrisini yeniden canlandırmak için çalışmalarını hızlandırdı.
Eskiyen Filo ve Acil Değişim İhtiyacı
Rus savunma sanayi şirketi Rostec‘in Başkanı Sergey Çemezov, 18 Mart’ta yaptığı bir açıklamada durumun ciddiyetine dikkat çekti.
Rus şirketlerinin elindeki “en az” 200 Batı yapımı uçağın 2030’a kadar değiştirilmesi gerekecek. Yaptırımlar nedeniyle bu uçakların bakımının yapılması imkansız hale geldi.
Rusya’da faaliyet gösteren yaklaşık 700 ila 800 Boeing ve Airbus uçağı olduğu tahmin ediliyor. Geçen yıl 111 milyon yolcu taşınmasına rağmen, uzmanlar yeterli uçak temin edilememesi nedeniyle yolcu kapasitesinin sınırlı kaldığını belirtiyor. Küresel parça pazarına erişimi kesilen şirketler, filolarındaki eski uçakları sökerek parçalarını diğer uçaklarda kullanma yöntemine başvurdu; bu uygulama savaşın ardından hükümet tarafından yasallaştırıldı.
Gözler Yerli Uçak Projelerinde
Rus hükümeti, çözümü yerli üretim yolcu uçağı projelerinde arıyor ancak MS-21 ve SJ-100 gibi yeni nesil uçakların üretim süreci henüz beklentileri karşılayamadı. Şu anda yaklaşık 40 adet MS-21 ve SJ-100 uçağı üretim aşamasında olsa da teslimat takvimleri belirsizliğini koruyor.
Öne Çıkan Projeler
- MS-21: Bu orta menzilli uçağın, ABD ve Avrupa yapımı rakipleriyle rekabet edebilecek teknolojiye sahip olması ve bu yıl yerli PD‑14 motoruyla seri üretime geçmesi hedefleniyor.
- SJ-100: Başlangıçta ithal bileşenlerle tasarlanan bu uçak, yaptırımlar sonrası tamamen yerli parçalarla yeniden dizayn edildi. Seri üretimin gelecek yıl başlaması öngörülüyor.
Rusya Ulaştırma Bakanlığı’nın 2022’de belirlediği 2030’a kadar 1000 yerli uçak üretme hedefi, yapılan yeni değerlendirmeler sonucunda rafa kaldırıldı.
İHA Saldırıları Hava Trafiğini Felç Ediyor
Ukrayna’nın son dönemde artan İHA saldırıları, hava yolu ulaşımını doğrudan olumsuz etkiliyor. Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı (Rosaviatsiya) verilerine göre, sadece 5-7 Temmuz tarihleri arasında Moskova, St. Petersburg ve Nijniy Novgorod gibi büyük şehirlerde 485 uçuş iptal edildi ve yaklaşık 1900 uçuş ertelendi.
Rus basınına göre, bu aksaklıkların toplam maliyetinin 40 milyar rubleyi (yaklaşık 500 milyon dolar) aştığı tahmin ediliyor. Kommersant gazetesi, 2025’in ilk altı ayında yaşanan rötarların, 2023’ün tamamındaki rötar sayısını şimdiden geçtiğini bildirdi. Hükümet, İHA saldırılarından etkilenen havayolu şirketlerinin zararlarını telafi etmek amacıyla vergi muafiyetleri, sübvansiyonlar ve yolcu konaklama yükümlülüklerinin desteklenmesi gibi düzenlemeleri değerlendiriyor.