Ukrayna Savaşı Sonrası Rus Havacılığında Kriz: Yaptırımlar ve İHA Tehdidi
Şubat 2022’de başlayan Ukrayna savaşı, Rusya’nın havacılık sektörünü derinden etkileyen bir dönemi başlattı. Savaşın ardından Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından uygulamaya konulan kapsamlı yaptırımlar, sektörü zorlu bir sürece soktu. Bu yaptırımlar kapsamında Rusya’ya yönelik uçak ve kritik uçak parçaları sevkiyatı tamamen yasaklandı.
Rus havacılık şirketlerinin filolarında en büyük paya sahip olan Airbus ve Boeing gibi dev üreticiler, Rusya’ya satışları ve ülkedeki uçaklara yönelik bakım hizmetlerini durdurma kararı aldı. Ayrıca, Rus şirketlerine uçak kiralayan uluslararası firmalardan da bu uçakları geri talep etmeleri istendi. Bu gelişmeler karşısında Rus şirketleri, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla gerileyen sivil havacılık endüstrisini yeniden canlandırmak için çalışmalara hız verdi.
Batı Yapımı Uçak Filosu Tehlike Altında
Rusya’nın elindeki Batı menşeli uçak filosu, yaptırımlar nedeniyle giderek eskiyor ve bakım sorunları yaşıyor. Bu durum, ülkenin hava yolu taşımacılığının geleceği için ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Rostec: “200 Uçak Acilen Değiştirilmeli”
Rus savunma sanayi şirketi Rostec’in Başkanı Sergey Çemezov, 18 Mart’ta yaptığı bir açıklamada durumun ciddiyetini gözler önüne serdi.
“Rus şirketlerinin elindeki en az 200 Batı yapımı uçağın 2030 yılına kadar değiştirilmesi gerekecek. Yaptırımlar nedeniyle bu uçakların bakımının yapılması imkansız hale geldi.”
Rusya’da faaliyet gösteren yaklaşık 700 ila 800 arasında Boeing ve Airbus uçağı bulunduğu tahmin ediliyor. Geçen yıl ülkede hava yoluyla 111 milyon yolcu taşınırken, uzmanlar yeterli sivil uçak temin edilememesi nedeniyle yolcu kapasitesinin sınırlı kaldığını belirtiyor. Küresel parça pazarına erişimi kesilen Rus şirketleri, filolarındaki eski uçakları sökerek parçalarını diğer uçaklarda kullanma yöntemine başvurdu. Bu uygulama, savaşın ardından Rus hükümeti tarafından yasal hale getirilmişti.
Gözler Yerli Sivil Uçak Projelerinde
Rus hükümeti, sivil havacılıkta dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla yerli uçak projelerine büyük önem veriyor. Ancak MS-21 ve SJ-100 gibi yeni nesil yolcu uçaklarının üretim süreçleri henüz beklenen seviyeye ulaşamadı.
- MS-21 Projesi: ABD ve Avrupa uçaklarıyla rekabet etmesi hedeflenen orta menzilli yolcu uçağı MS-21’in, bu yıl yerli üretim PD‑14 motoruyla seri üretime geçmesi planlanıyor.
- SJ-100 Projesi: Başlangıçta ithal bileşenlerle tasarlanan SJ-100, yaptırımlar sonrası tamamen yerli parçalarla yeniden tasarlandı. Uçağın seri üretiminin gelecek yıl başlaması öngörülüyor.
Şu anda yaklaşık 40 adet MS-21 ve SJ-100 uçağı farklı üretim aşamalarında bulunsa da, teslimat takvimleri belirsizliğini koruyor. Rusya Ulaştırma Bakanlığı’nın 2030’a kadar 1000 yerli uçak üretme hedefi ise yapılan değerlendirmeler sonucu rafa kaldırıldı.
İHA Saldırıları Hava Ulaşımını Felç Ediyor
Yaptırımların yanı sıra, son dönemde Ukrayna’nın Rus topraklarına yönelik artan insansız hava aracı (İHA) saldırıları da hava yolu ulaşımını olumsuz etkiliyor. Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı (Rosaviatsiya) tarafından açıklanan verilere göre, yalnızca 5-7 Temmuz tarihlerindeki saldırılar nedeniyle ciddi aksaklıklar yaşandı.
- İptal Edilen Uçuşlar: 485
- Ertelenen Uçuşlar: Yaklaşık 1900
Bu saldırılar başta Moskova, St. Petersburg ve Nijniy Novgorod olmak üzere birçok kenti etkiledi. Rus basınında yer alan haberlere göre, bu aksaklıkların toplam maliyetinin 40 milyar rubleyi (yaklaşık 500 milyon dolar) aştığı tahmin ediliyor. Kommersant gazetesi, 2025’in ilk altı ayında yaşanan uçuş rötarlarının, 2023’ün tamamındaki rötar sayısını geçtiğini yazdı. Hükümet, hava yolu şirketlerinin zararlarını telafi etmek için vergi muafiyetleri ve sübvansiyonlar gibi destekleyici düzenlemeleri değerlendiriyor.