AB’nin Yeni Bütçe Planı: Hukukun Üstünlüğü Vurgusu
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Birliğin 2028-2034 dönemini kapsayan yeni bütçe önerisini kamuoyuyla paylaştı. Bu yeni mali çerçeve, hukukun üstünlüğü ilkesine uyumu daha sıkı koşullara bağlayarak üye ülkelere yönelik fon akışını yeniden şekillendirmeyi hedefliyor. Euronews’ün ulaştığı taslak metinlere göre, bu düzenlemeler özellikle Macaristan için ciddi sonuçlar doğurabilir ve Brüksel’den sağlanan bazı finansal desteklerin kesilmesine yol açabilir.
Von der Leyen, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Hukukun üstünlüğüne koşulsuz şekilde saygı gösterilmelidir. Bu, AB bütçesinin tüm temelleri için bağlayıcıdır. Ancak gelecek çok yıllı mali çerçevede daha da ileri gideceğiz,” dedi.
Ulusal ve Bölgesel Ortaklık Planları (UBOP) ve Akıllı Koşulluluk
Yeni bütçenin en dikkat çekici kalemlerinden biri olan Ulusal ve Bölgesel Ortaklık Planları (UBOP), toplam bütçenin yaklaşık yarısına denk gelen 865 milyar euroyu kapsıyor. Von der Leyen, bu planların temelinde “akıllı koşulluluk” ilkesinin yatacağını belirtti.
“Bu planlarda hukukun üstünlüğünü ve temel hakları yatırıma koşul ve reforma odak haline getiriyoruz,” diyen von der Leyen, AB fonlarının “çok güçlü denetim mekanizmaları, açık koşullar ve uygun teşviklerle” sorumlu bir şekilde kullanılacağını ve bunun doğrudan vatandaşların yararına olacağını vurguladı.
Yeni Dönem: Fon Almak İçin AB Değerlerine Uyum Şart
Elde edilen taslak düzenlemelere göre, bir üye ülkenin AB fonlarından yararlanabilmesi için Birliğin temel değerlerine tam uyum göstermesi gerekecek. Metinde, AB Temel Haklar Şartı ve AB Antlaşması’nın 2. maddesine doğrudan atıf yapılıyor. Ayrıca, toplumsal cinsiyet eşitliği gibi temel ilkelerin ihlal edilmemesi gerektiği de açıkça ifade ediliyor.
Getirilen en önemli yeniliklerden biri, fon ödemelerinin her yıl yayımlanacak hukukun üstünlüğü raporlarına bağlanacak olmasıdır. Eğer bir ülke bu koşulları sağlamazsa, Komisyon önce uyarıda bulunacak, sorun devam ederse Konsey’in onayıyla ödemeleri askıya alabilecek.
Şeffaflık, Demokrasi ve Yeni Destek Programları
Yeni kurallar, demokratik ve kapsayıcı toplumları teşvik etmeyi, yargı bağımsızlığını güçlendirmeyi, yolsuzlukla mücadeleyi artırmayı ve medya çeşitliliğini korumayı amaçlıyor. Fonların harcama süreçlerini daha şeffaf hale getirmek için, nihai yararlanıcıların listesinin merkezi bir veritabanında yayımlanması planlanıyor. Bütçeye eklenen “AgoraEU” programı ise Erasmus+ ile birlikte 49 milyar euroluk bir paya sahip olacak ve AB değerleri, demokrasi, ifade özgürlüğü ve sivil toplumu desteklemeye odaklanacak.
Macaristan’ı Bekleyen Zorlu Süreç
AB içinde hukukun üstünlüğü konusunda en çok eleştirilen ülke olan Macaristan, halihazırda Konsey’deki oy hakkının askıya alınmasına yol açabilecek yedinci madde sürecine tabi olan tek ülke konumunda. Ayrıca, sistematik yolsuzluk riski nedeniyle “Hukukun Üstünlüğü Prosedürü”ne maruz kalarak AB fonları dondurulan tek üye ülke de yine Macaristan. Macar hükümeti ise bu suçlamaları “siyasi intikam” olarak değerlendiriyor.
Mevcut durumda Macaristan sadece uyum ve tarım fonlarını kullanabilirken, yeni dönemde bu fonların UBOP çatısı altında birleştirilmesi planlanıyor. Bu durum, Brüksel’in hukukun üstünlüğü şartlarını yeterli bulmaması halinde bu kaynakların tamamen kesilmesi riskini beraberinde getiriyor.
Ancak bu bütçe teklifi henüz kesinleşmiş değil. Teklifin yasalaşması için Avrupa Parlamentosu ve üye ülkeler arasında müzakere edilmesi gerekiyor. Unutulmamalıdır ki, Macaristan da dahil olmak üzere her üye ülkenin yedi yıllık bütçeyi veto hakkı bulunuyor.