ABD’nin Zengezur Koridoru İçin Sürpriz Teklifi Gündemde
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack tarafından yapılan bir açıklama, Güney Kafkaslar’daki jeopolitik dengeleri yeniden tartışmaya açtı. Barrack, Azerbaycan’ı Ermenistan üzerinden Nahçıvan Özerk Bölgesi’ne bağlayacak olan stratejik Zengezur koridorunu 100 yıl süreyle kiralayıp işletmeye talip olduklarını duyurdu. Bu teklif, bölgedeki tansiyonu ve diplomatik trafiği anında artırdı.
Büyükelçi Barrack’ın Açıklamasının Detayları
Geçtiğimiz Cuma günü New York’ta basın mensuplarına konuşan Büyükelçi Barrack, teklifin detaylarını paylaştı. Barrack, “ABD, Güney Kafkaslar bölgesinde Azerbaycan ile Ermenistan’ın bir an önce aralarında anlaşabilmesi için Zengezur koridoru problemine çözüm bulabilir. Ermenistan topraklarından geçen ulaşım hattının yaklaşık 32 kilometrelik bölümü Amerikan şirketleri tarafından 100 yıllığına Ermenistan’dan kiralanarak işletilebilir” ifadelerini kullandı.
Bölgesel Tepkiler ve Siyasi Sonuçlar
Ermenistan Hükümeti Teklifi Reddetti
ABD’nin bu önerisi, Ermenistan tarafından sert bir dille geri çevrildi. Ermenistan hükümeti sözcüsü Nazeli Bagdasaryan, konuya ilişkin net bir tavır sergiledi.
“Ermenistan, egemen topraklarının hiçbir parçasını üçüncü ülkelere devretme görüşmesi yapmamış ve yapmayacak. Ermenistan’ın Sunik bölgesinden geçen Zengezur’un denetiminin başka bir devlete veya şirketlere devredilmesi söz konusu olamaz.”
Paşinyan İç Siyasette Hedef Haline Geldi
Barrack’ın sözleri, Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkileri normalleştirme çabasında olan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan‘ı zor durumda bıraktı. Muhalifler, “Paşinyan vatanımızı parça parça satmak istiyor” şeklinde suçlamalarla Paşinyan üzerindeki baskıyı artırdı.
Türkiye’nin Orta Koridor Vizyonu
Türkiye, Zengezur koridorunun bir an önce faaliyete geçmesini destekliyor. Bu hat, Çin’den Avrupa’ya uzanan ve “Orta Koridor” olarak adlandırılan büyük ticaret yolunun kritik bir parçasını oluşturuyor. Ankara, koridorun tüm tarafların çıkarlarına hizmet edecek şekilde hayata geçirilmesini amaçlıyor.
Barış Anlaşmasının Önündeki Pürüzler
Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanması beklenen “Büyük barış anlaşması” metninin yüzde 90 oranında hazır olduğu belirtiliyor. Ancak tarihi imzanın atılması için çözüm bekleyen üç önemli madde bulunuyor:
- Zengezur koridorunun statüsü ve işletilmesi.
- İki ülkenin birbirine karşı tazminat davaları açmaması.
- Tarafların topraklarını üçüncü ülkelere karşı kullandırmaması.
Erivan yönetimi, koridorun kendi topraklarından geçen kısmında tamamen Ermenistan yasalarının ve gümrük yönetmeliklerinin geçerli olmasını talep ediyor.
Rusya’nın Projedeki Zayıflayan Konumu
Planlar Değişti: Koridoru Rusya Denetleyecekti
Karabağ savaşı sonrası 10 Kasım 2020‘de imzalanan üçlü anlaşmaya göre, koridorun Ermenistan tarafındaki bölümünün denetimi Rus sınır muhafızlarına bırakılmıştı. Rusya lideri Vladimir Putin, bu anlaşmayla bölgedeki etkisini pekiştirmeyi planlıyordu.
Ukrayna Savaşı ve Yeni Krizler
Ancak Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgali, Moskova’nın Kafkaslar’daki odağını kaybetmesine neden oldu. Buna ek olarak, Rusya’nın hem Ermenistan hem de Azerbaycan ile ilişkileri farklı sebeplerle gerildi. Bu durum, Rusya’nın bölgedeki arabuluculuk rolünü zayıflattı ve günümüzde ne Erivan ne de Bakü, Moskova’nın bölgede tek söz sahibi olmasını istemiyor.
Rusya’nın Mevcut Rolü ve Paşinyan’ın Olası Hamlesi
Şu anda Rusya’nın projedeki varlığı, büyük ölçüde demiryolları ile sınırlı kalmış durumda. Ermenistan Demiryolları, Rus Devlet Demiryolları (RJD) şirketine ait olduğu için hattın restorasyonu Rusya’nın tutumuna bağlı. Ancak Başbakan Paşinyan’ın, Rusya’yı projeden tamamen çıkarmak amacıyla demiryollarını devletleştirme gibi bir adım atabileceği konuşuluyor.