AB Kurumları, İsrail’e Yönelik Eylemsizlik Nedeniyle Yargıya Taşındı
İsrail’in Gazze’deki operasyonları devam ederken, Filistinlilere yönelik hak ihlallerine karşı uluslararası toplumda baskı artıyor. İnsan hakları ve uluslararası hukukun savunucusu olduğunu belirten Avrupa Birliği’nin (AB), İsrail’e karşı somut adımlar atması yönündeki çağrılar yoğunlaştı. Bu kapsamda, AB’nin İsrail’e ticari imtiyazlar sağlayan Ortaklık Anlaşması’nın askıya alınması talep edildi. Ancak 15 Temmuz‘da toplanan AB Dışişleri Bakanları, özellikle Almanya ve Avusturya‘nın itirazları nedeniyle bu konuda bir uzlaşıya varamadı ve herhangi bir yaptırım kararı alamadı. Bu durum, AB’nin insan hakları konusundaki kimliğini zedelerken, kurumların eylemsizliğine karşı tepkiler de büyüdü.
Uluslararası Hukukçulardan AB’ye Tarihi Dava
Bu gelişmeler üzerine, merkezi Fransa’da bulunan Uluslararası Hukuka Saygı için Hukukçular Derneği (JURDI), AB kurumlarını eylemsizlikleri nedeniyle Lüksemburg merkezli Avrupa Adalet Divanı‘na şikayet etti. Aralarında akademisyenler ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde görev yapmış uzmanların da bulunduğu JURDI, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve hükümetinin işlediği suçlara karşı harekete geçmeyen AB Komisyonu ve AB Konseyi aleyhine 90 sayfalık bir dava dosyası sundu.
Davanın Hukuki Dayanağı ve İhlal İddiaları
JURDI Genel Sekreteri Benjamin Fiorini, dava sürecine ilişkin yaptığı açıklamada, 1948 tarihli Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nin AB için de bağlayıcı olduğunu vurguladı. Fiorini, Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) 30 Nisan 2024 tarihli kararını hatırlatarak, soykırım riski olan durumlarda devletlerin bu suçu engellemek için mevcut imkanlarını kullanması gerektiğini belirtti.
“Bir, AB (Gazze’de) soykırım işlenmesi riskinden haberdar mıydı? İki, AB bu riski ortadan kaldırmak için ne yaptı?” diye soran Fiorini, AB’nin bu riskten açıkça haberdar olduğunu ancak harekete geçmediğini ifade etti.
Fiorini, AB’nin yükümlülüklerini şu sözlerle özetledi: “İsrail’in açlığı bir savaş silahı olarak kullandığı, Gazze halkına ulaştırılan insani yardımın son derece yetersiz kaldığı bilinmektedir. Bu suçları önlemek için İsrail üzerinde hiçbir baskı mekanizması uygulamayan AB, bu yönüyle de yükümlülüklerini açıkça ihlal etmektedir.”
Ukrayna ve Gazze Arasındaki ‘Çifte Standart’ Eleştirisi
Fiorini, AB’nin İsrail ile diplomatik, askeri, ekonomik ve bilimsel ilişkilerinde hiçbir değişikliğe gitmemesini eleştirerek “çifte standart” uyguladığını belirtti. Birliğin, Ukrayna’daki ihlaller nedeniyle Rusya’ya karşı hızla 18 yaptırım paketi uyguladığını hatırlatan Fiorini, AB’nin güvenilirliğini korumak için Gazze konusunda da elindeki baskı araçlarını kullanması gerektiğini savundu.
Davanın Hedefleri ve Değerler Vurgusu
JURDI, bu dava ile İsrail ile Ortaklık Anlaşması dahil tüm işbirliği anlaşmalarının askıya alınmasını ve sorumlulara yaptırım uygulanmasını hedefliyor.
“Bugün Gazze’de yaşananlar, hukukun ortadan kalktığı ve yalnızca gücün hüküm sürdüğü bir dünyanın nasıl olacağını gözler önüne seriyor. Uluslararası hukuku ve Filistin halkının devredilemez haklarını savunmak, aynı zamanda kendi insanlığımızı savunmaktır.”
Tartışmalı Ortaklık Anlaşması ve AB İçindeki Bölünme
AB, Hollanda’nın teklifi üzerine 20 Mayıs‘ta İsrail ile Ortaklık Anlaşması’nı insan hakları şartı kapsamında incelemeye almıştı. Ancak 15 Temmuz’daki Dışişleri Bakanları toplantısından anlaşmanın askıya alınması yönünde bir karar çıkmadı. AB Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, İsrail’in taahhütlerini yerine getirmemesi halinde “harekete geçmek için hazır olacaklarını” belirtti. Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnes Callamard ise bu kararı, Birliğin kendi kurallarına “acımasız ve hukuksuz bir ihanet” olarak nitelendirdi.
Üye Ülkelerin Tutumları
Anlaşmanın askıya alınması konusunda AB içinde net bir bölünme yaşanmaktadır:
- Destekleyen Ülkeler: İspanya, İrlanda, Slovenya
- Karşı Çıkan Ülkeler: Almanya, Avusturya, Çekya, Macaristan
Anlaşmanın tamamen askıya alınması oy birliği gerektirse de, nitelikli çoğunluk gerektiren bazı hükümlerinin askıya alınabileceği belirtiliyor.