Dürziler Kimdir ve Neden Gündemdeler?
Suriye’nin Süveyda kentindeki son gelişmeler ve İsrail’in Şam’a yönelik hava saldırıları, Ortadoğu’nun kadim topluluklarından biri olan Dürzileri yeniden gündeme taşıdı. Kökenleri 11. yüzyıla dayanan bu kapalı topluluk, kendine özgü inançları ve bölgedeki stratejik konumlarıyla dikkat çekiyor.
Dürzi İnancının Kökenleri ve İslamiyet’ten Farklılıkları
Dürzi inancının temelleri, 11. yüzyılda Mısır’daki Fatımi Halifesi el-Hakim bi Emrillah döneminde, Şii mezhebinin İsmailî koluna dayanmaktadır. Topluluk ismini Hamza bin Ali’nin öğrencilerinden Muhammed ed Dürzi’den alsa da, Dürziler onu kurucu olarak kabul etmez ve öğretilerini Hamza bin Ali’ye dayandırır.
Kökeni İslamiyet’e dayansa da Dürzilik, zamanla kendine özgü bir yapıya bürünmüştür. Dürziler, İslam’ın temel şartları olan namaz, oruç ve hac gibi ibadetleri yerine getirmezler. Bu nedenle günümüzde İslamiyet’ten bağımsız, ayrı bir inanç olarak kabul edilir ve Dürziler kendilerini Müslüman olarak tanımlamazlar. Bu durum, onları yaşadıkları coğrafyada bir azınlık haline getirmiş ve dışa kapalı bir toplum yapısı geliştirmelerine neden olmuştur. Dini metinlerini sadece inanca mensup kişilerin okumasına izin verilir ve Dürziliğe sonradan geçiş veya inançtan çıkış mümkün değildir.
Dürzi Nüfusunun Coğrafi Dağılımı
Dünya genelinde Dürzi nüfusunun 1 ila 2,5 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. Nüfusun en yoğun olduğu bölgeler şunlardır:
- Suriye: Yaklaşık 700 bin Dürzi’nin yaşadığı Suriye, en büyük Dürzi nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır. Nüfusun büyük kısmı, “Cebel el-Dürz” (Dürzi Dağları) olarak bilinen Süveyda bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu yoğunluk, onlara Suriye siyasetinde önemli bir rol vermektedir.
- Lübnan: Tahmini 300 bin Dürzi nüfusu ile ikinci sırada yer almaktadır.
- İsrail: Çoğu Golan Tepeleri’nde olmak üzere yaklaşık 100 bin Dürzi yaşamaktadır. İsrail, bu nüfusa dayanarak diğer ülkelerdeki Dürzilerle ilgili konularda söz sahibi olduğunu iddia etmektedir.
- Ürdün: Yaklaşık 20 bin kişilik nüfusla en az Dürzi’nin yaşadığı ülkedir.
Suriye İç Savaşı’ndaki Stratejik Duruşları
Suriye’deki iç savaş boyunca Dürziler, karmaşık bir strateji izlemiştir. Esad rejimine karşı açık bir muhalefet sergilemekten kaçınmış, ancak doğrudan rejim yanlısı bir tutum da almamışlardır. Süveyda’daki yerel savunma grupları, duruma göre hem rejim güçleriyle hem de muhalif veya radikal gruplarla çatışmalara girmiştir. Bu esnek pozisyon, Dürzilerin tarih boyunca benimsediği hayatta kalma stratejisinin bir yansıması olarak görülmektedir.
Dürzi İnancının Temel Esasları
Teolojik İlkeler ve İnanç Sistemi
Dürzilik, İslam’ın batıni yorumlarından doğmuş ancak kendi teolojik ilkelerini geliştirmiş bir inanç sistemidir. Temelinde tevhid (Tanrı’nın birliği) anlayışı yatar. Dürziler, Tanrı’nın belirli dönemlerde insan suretinde tecelli ettiğine ve bu zuhurun en son ve en yücesinin Fatımi Halifesi el-Hakim bi Emrillah olduğuna inanır. Onun ölümünü bir “gizlenme” (gaybet) olarak yorumlar ve kıyametten önce geri döneceğini beklerler.
İbadet ve Toplumsal Hiyerarşi
Dürzilikte ibadet, ritüellerden çok içsel ahlaki disipline odaklanır. Toplum, dini metinlere tam erişimi olan “uqqal” (bilginler) ve inançlarını sadelikle yaşayan “cuhhal” (sıradan halk) olarak ikiye ayrılır.
Yedi Temel İlke ve Reenkarnasyon
Dürziliğin yedi temel ahlaki ilkesi bulunur: Doğru konuşmak, diğer Dürzileri korumak, önceki inançları terk etmek, şeytandan uzak durmak, Tanrı’nın birliğine inanmak, Tanrı’nın emirlerine uymak ve inançlara bağlı kalmak. Cennet ve cehennem yerine tenasühe (reenkarnasyon) inanırlar. Bu inanca göre, iyi insanlar daha iyi bir mertebede, kötüler ise daha kötü şartlarda yeniden doğar.
Bölgedeki Güncel Gerilim: İsrail’in Şam Saldırısı
Son dönemde İsrail, Suriye hükümetine bağlı güçlerin Süveyda’ya nakledilmesine karşı çıktığını belirterek Şam’a yönelik saldırılar düzenlemiştir. İsrail Ordu Radyosu, saldırıların bir “uyarı” niteliği taşıdığını ve Şam’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Genelkurmay binasının hedef alındığını duyurmuştur. Ayrıca, İsrail ordusunun Suriye’nin güneybatısındaki Süveyda’ya bugüne kadar en az 160 hava saldırısı düzenlediği ve bu saldırılarda Suriye ordusuna ait hedeflerin vurulduğu bildirilmiştir.