Zetrin Nedir? Erzincan’ın Asırlık Baharat Geleneği
Erzincan’ın Kemaliye ilçesinde, tam 120 çeşit bitkinin özenle kurutulup harmanlanmasıyla hazırlanan geleneksel baharat “Zetrin“, yüzyıllardır bölge sofralarına hem lezzet hem de şifa katmaya devam ediyor. Bu eşsiz lezzet, yöre halkının doğayla iç içe yaşamının ve kadim bilgilerinin bir yansıması olarak öne çıkıyor.
Doğadan Sofraya Zetrin’in Zorlu Yolculuğu
Zetrin’in üretim süreci, doğanın takvimine sıkı sıkıya bağlı, sabır ve emek isteyen bir yolculuktur. Bu süreç, her yıl Mart ayında başlar ve Kasım ayına kadar devam eder.
Toplama ve Kurutma Aşaması
Yöredeki köylüler, Munzur Dağları etekleri ve Sarıçiçek Yaylası gibi zengin floraya sahip bölgelerden yüzlerce çeşit yabani bitkiyi toplar. Toplanan bu bitkiler, besin değerlerini ve aromalarını kaybetmemeleri için gölge bir ortamda özenle kurutulur. Kurutma işlemi tamamlandıktan sonra, bitkiler bir yıl boyunca özel çuvallarda dinlendirilerek saklanır.
Harmanlama ve Öğütme
Bir yıllık bekleme süresinin ardından kurutulmuş bitkiler, eşsiz lezzetini oluşturmak üzere harmanlanır. Geçmişte bu işlem, büyük taş dibeklerde dövülerek yapılırken, günümüzde teknolojinin de yardımıyla modern robotlarda çekilerek daha pratik bir şekilde gerçekleştirilmektedir.
Zetrin Nasıl Tüketilir ve Faydaları Nelerdir?
Zetrin, kendine has tüketim şekilleri olan özel bir baharattır. Yöre halkı, Zetrin’in en iyi lezzetini koruması için belirli yöntemlerle kullanılmasını tavsiye eder.
Geleneksel Tüketim Yöntemleri
Zetrin’in en yaygın tüketim şekli, Kemaliye’nin meşhur kurutulmuş taş fırın ekmeği ile birliktedir. Sert olan ekmek hafifçe ıslatılarak yumuşatılır ve üzerine Zetrin serpilerek yenir. Bunun yanı sıra, kahvaltılarda veya salatalarda da kullanılabilir:
- Zeytinyağı ile karıştırılarak
- Peynir çeşitlerinin üzerine serpilerek
- Patates salatasına aroma katmak için
Ancak, yöre halkının önemli bir uyarısı vardır: Zetrin’in pişen yemeklere eklenmemesi gerektiği, çünkü ısının baharatın şifalı özelliklerini ve aromasını bozduğuna inanılır.
Şifalı Özellikleri ve Kültürel Önemi
Yörede şifalı olduğuna inanılan Zetrin’in bağışıklık sistemine olumlu etkileri, üniversite öğrencileri tarafından hazırlanan bir tez çalışmasıyla da bilimsel olarak desteklenmiştir. Bu geleneği yaşatan az sayıdaki üreticiden biri olan Osman Birler, bu mirası şu sözlerle anlatıyor:
“Babamdan sonra 20 yıldır ben Zetrin yapıyorum. Dedemden ve babamdan öğrendim. Doğada yetişen şifalı bitkileri topluyoruz. Munzur Dağı eteklerinden, Sarıçiçek Yaylası’ndan şifalı otları getiriyoruz. Kurutulan bu bitkileri daha sonra karıştırıyoruz. Zetrin, bizim kültürümüzün önemli bir parçası.”
Ne var ki, bu zahmetli ve emek yoğun ürün, günümüzde yalnızca az sayıda köylü tarafından üretilmekte ve bu asırlık geleneğin geleceği belirsizliğini korumaktadır.