Estonya’nın Eğitimde Yapay Zeka Hamlesi: Öğretmenler Ön Planda
Okulların yaz tatiline girmesiyle birlikte, Estonya‘daki öğretmenler bu dönemi yapay zeka destekli sohbet botlarını öğrenmeye ayıracak. Bu girişimin temel amacı, yeni nesli bu gelişen teknolojiyi bilinçli ve etkin bir şekilde kullanmaya hazırlamaktır. Estonya Cumhurbaşkanı Alar Karis, öğretmen eğitiminin bu süreçteki kritik rolünü vurguladı.
“Bu teknolojiden faydalanmaya çalışıyoruz ve işe okullardan başlıyoruz. Ama sadece okullardan değil, öğretmenlerden başlıyoruz çünkü eğitim her şeyden önemli.”
Estonya, son 20 yıldır kamu hizmetlerini dijitalleştiren ve siber güvenlik alanında öncü olan bir ülke olarak yüksek teknoloji altyapısına zaten sahip. Ancak Cumhurbaşkanı Karis, yapay zekayı “bir bakıma yeni bir sınır” olarak nitelendiriyor.
Teknoloji, Pedagoji ve Etik Sorunlar
Cumhurbaşkanı Karis, yapay zekanın öğretmenlere ders planlama konusunda destek olabileceğini ve öğrencilere daha kişiselleştirilmiş geri bildirimler sunma potansiyeli taşıdığını belirtti. Bununla birlikte, bu hızla gelişen teknolojinin ciddi etik soruları da beraberinde getirdiğine dikkat çekti.
“Tüm eğitim sistemi muhtemelen baştan sona değişecek. Ama henüz çok erken bir aşamadayız. Nasıl ve ne yöne gideceğini kestirmek zor. Sorun teknolojinin kendisinde değil, gelişme hızında. İnsanları endişelendiren de bu hız zaten.”
Yapay Zekaya Güven ve Eleştirel Düşünme Vurgusu
Yapay zeka ile ilgili en büyük endişelerden biri, sistemlerin “halüsinasyon” olarak adlandırılan gerçek dışı bilgiler üretme potansiyelidir. Ayrıca, bazı araştırmalar sohbet botlarının insanların eleştirel düşünme yeteneklerini zayıflatabileceğine işaret ediyor.
“Bu her teknoloji için geçerli. Artık kitap okumazsanız ve sadece bu botları kullanırsanız, tabii ki aptallaşırsınız. Ama bu yüzden insanlara bu araçları akıllıca kullanmayı öğretmeliyiz. Öğrenciler ChatGPT’yi yalnızca kopyalayıp yapıştırmak için değil, gerçekten nasıl kullanacaklarını biliyor.”
Karis’e göre yapay zeka, birkaç gün devamsızlık yapan öğrencilerin derslerden geri kalmamasını sağlayabilir, çünkü öğretmenlerin her öğrenciyle birebir ilgilenecek zamanı olmayabilir. Ancak, öğrencilerin ödevlerini yapay zekaya yazdırması ve bunun tespitinin zorluğu, öğretmenlerin en büyük şikayetlerinden birini oluşturuyor. Karis, bu soruna yönelik çalıştıklarını ve hem öğretmenlerin hem de akademisyenlerin yapay zeka kullandıklarında bunu açıkça belirtmeleri gerektiğini ifade ederek, “Bu bir güven meselesi” dedi.
AI Leap: Estonya’nın ‘Küçük Ülke, Büyük Vizyon’ Projesi
Cumhurbaşkanı Karis, her ne kadar ChatGPT’yi örnek verse de, Estonya hükümetinin birçok farklı teknoloji şirketiyle iş birliği yapmayı hedeflediğini belirtti. “AI Leap” adı verilen bu program, kamu ve özel sektör ortaklığıyla hayata geçiriliyor. Estonya Eğitim Bakanı, ABD merkezli yapay zeka firmaları OpenAI ve Anthropic ile görüşmelerin devam ettiğini duyurdu.
Dilin Korunması ve Kültürel Miras
Karis, Estonya’nın küçük bir ülke olması nedeniyle kendi yapay zeka sistemlerini sıfırdan inşa etmek yerine mevcut çözümlerden faydalandıklarını söyledi. Ancak bu araçların Estonca dilinde erişilebilir olmasının hayati önem taşıdığını vurguladı.
“Küçük bir ülke ve küçük bir dile sahip olmak, dilimizi yaşatmamız gerektiği anlamına geliyor. Bu yüzden yapay zekaya özel dil becerilerini geliştirmeliyiz. Aksi takdirde gençler İngilizceye geçer ve çok şey kaybederiz. Sonra insanlar düşünmeye bile başka bir dilde başlar.”
AI Leap Programının Yol Haritası
- Eylül 2025: Program, ilk etapta 20 bin lise öğrencisi ve 3 bin öğretmeni kapsayacak şekilde başlayacak.
- 2026’dan itibaren: Mesleki okullar, 38 bin ek öğrenci ve 3 bin öğretmen daha programa dahil edilecek.
Siber Güvenlikten Hibrit Savaşa: Yapay Zeka Savunmanın da Parçası
Karis, yapay zekanın Estonya’da siber güvenlik kadar merkezi bir müfredat konusuna dönüşeceğini belirtti. Estonya, 2007 yılında bankaları, medyayı ve kamu kurumlarını hedef alan haftalarca süren büyük bir siber saldırıya maruz kalmıştı. Saldırıların Rus IP adreslerinden kaynaklandığı tespit edilse de Rus hükümeti iddiaları reddetmişti.
“Avrupa’nın tamamı Rusya’nın komşusu. Bu yüzden biz özel bir konumda değiliz. Hibrit savaş dediğimiz durum çoktan başladı… ve yapay zeka da modern savaşın araçlarından biri olabilir. Bu yüzden farkında olmamız gerekiyor. Eleştirel düşünmeyi de geliştirmeliyiz. Bu sebeple işe öğretmenlerden ve okullardan başlıyoruz.”
Cumhurbaşkanı Karis: ‘Bilinmeyenden Korkmamalısınız’
Siyasete atılmadan önce moleküler genetikçi ve gelişim biyoloğu olan Karis, yapay zekanın potansiyel tehlikelerine rağmen sunduğu fırsatların daha ağır bastığını düşünüyor.
“Dürüst olmak gerekirse, ben hiçbir şeyden korkmuyorum. Bu yeni bir teknoloji. Eski bir bilim insanı olarak benim için yeni teknolojileri kullanmak ve bir şeyler inşa etmek her zaman heyecan verici olmuştur. Yani yeni olan her şey heyecan verici ve bilinmeyenden korkmamalısınız.”
Karis, teknolojinin sınırları olduğunu ve “Bazı endişeler ve kurallar elbette olacak, bu düzenlemeler her şeyi kontrol altında tutmaya yardımcı olacak” diyerek düzenlemelerin önemini kabul ettiğini de ekledi.