İsrail’in Suriye Müdahalesi: Dürzi Koruması ve Stratejik Çıkarlar
İsrail ordusunun, Suriye’nin Süveyda kentindeki Dürzi mahallelerine konuşlanan Suriye ordusu birliklerini ve ardından başkent Şam‘ı hedef alması, bölgedeki dengeleri bir kez daha gündeme getirdi. Peki, İsrail neden komşusu Suriye’yi, oradaki Dürzi azınlığı koruma gerekçesiyle vuruyor? Dürzilerin İsrail için taşıdığı stratejik önem nedir?
Suriye’deki Dürzilerin Konumu ve Önemi
Suriye nüfusunun yaklaşık %3‘ünü oluşturan Dürziler, iç savaştan önceki sayımlara göre yaklaşık 700 bin kişilik bir nüfusa sahiptir. Bu nüfusun büyük bir kısmı güneydeki Süveyda kenti, Golan Tepeleri ve Şam kırsalında yoğunlaşmıştır. Özellikle İsrail’in işgali altındaki Golan Tepeleri‘nde yaşayan Dürzi aileler, İsrail vatandaşı olarak zorunlu askerlik hizmetini de yerine getirmektedir.
İç Savaşta Tarafsızlık ve Öz Savunma
Suriye iç savaşı boyunca Dürziler, net bir taraf tutmak yerine kendi bölgelerini korumak amacıyla silahlanmayı tercih etti. Demokrasilerin Savunması Kurumu’ndan araştırma analisti Ahmad Sharawi, Dürzilerin kendi milis güçlerini oluşturduğunu ancak amacın rejime karşı savaşmak değil, kendi toplumlarını korumak olduğunu belirtiyor.
Ortadoğu uzmanı gazeteci Ayşe Karabat, Dürzilerin politikasını, “Dürzilerin genel olarak tek bir amacı var, bu da kendi varlıklarını devam ettirebilmek. Bunun için de ne gerekiyorsa yapıyorlar. Her ülkedeki Dürzi liderlikleri de farklı. Suriye’deki Dürziler rejimden haz etmeseler de muhalefetin bir parçası olmayı da düşünmediler” sözleriyle özetliyor.
Son Çatışmalar ve İsrail’in Doğrudan Müdahalesi
Bölgedeki Bedevi aşiretler ile Dürziler arasında yaşanan gerilim, 13 Temmuz’da Süveyda geneline yayılan çatışmalara dönüştü. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne (SOHR) göre, çatışmalarda ölenlerin sayısı 500‘ü aştı. 15 Temmuz’da Suriye hükümetine bağlı birliklerin Dürzi mahallelerine girmesiyle İsrail devreye girdi. Önce Süveyda çevresindeki Suriye ordu birliklerini bombalayan İsrail, ardından Şam’daki genelkurmay karargahı ve cumhurbaşkanlığı yakınlarındaki bir askeri noktayı vurdu. Çatışmalar, 16 Temmuz akşamı ilan edilen ateşkesle durdu.
İsrail’in Tekrarlanan Müdahaleleri
Bu, İsrail’in Dürzileri koruma gerekçesiyle Suriye’ye ilk müdahalesi değil. 29 Nisan‘da da Şam kırsalında Sünni silahlı gruplar ve Dürzi gruplar arasında benzer çatışmalar yaşanmış ve Şam yönetiminin bölgeye asker göndermesi üzerine İsrail, iki hava saldırısı düzenlemişti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, o dönemde yaptığı açıklamada, “Şam’ın güneyine güç konuşlandırılmasına ya da Dürzi topluluğa yönelik herhangi bir tehdide izin vermeyeceğiz” demişti.
İsrail-Dürzi İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı
İsrailli gazeteci ve akademisyen Seth Frantzman, İsrail’in bu müdahalesinin arkasında ülke içindeki Dürzi azınlığa verdiği sözün yattığını belirtiyor. Frantzman, “Yahudilerle Dürziler arasında İsrail devletinin kuruluşuna kadar uzanan eşsiz bir bağ var” diyor. İsrail hükümeti, Esad rejiminin devrilmesi sonrası Şam’daki yeni yönetime destek veren radikal grupların güneydeki Dürziler için bir tehdit oluşturduğuna inanıyor. İsrail içindeki Dürzilerin, Suriye’deki akrabalarının korunması yönündeki çağrıları da bu müdahalede etkili oldu.
Hayatta Kalma Stratejisi Olarak Pragmatik İlişkiler
Dürziler, kapalı sosyal yapılarını korurken, jeopolitik dengeleri okuyarak ve güçlü ittifaklar kurarak Lübnan, Suriye ve İsrail gibi karmaşık coğrafyalarda varlıklarını sürdürdüler. Ahmad Sharawi, Arapça konuşan ancak İsrail’i 1948’den beri benimseyen bu topluluğun nihai amacının “hayatta kalmak” olduğunu vurguluyor. Karabat’a göre ise Dürziler, “İsrail’in varlığına itiraz edecek bir güçleri olmadığını” görerek vatandaşlık görevlerini yerine getirmiş ve İsrail’deki Arap vatandaşlar arasında en ayrıcalıklı grup haline gelmiştir.
Politik Bölünmüşlük ve İsrail’in Stratejik Çıkarları
Dürzi toplumu içinde İsrail’in desteği konusunda tam bir fikir birliği bulunmuyor. Bazı gruplar İsrail’in korumasını isterken, bazıları bunun kendi çıkarlarına hizmet etmeyeceğine inanıyor ve yeni Şam yönetimiyle anlaşmaktan yana tavır alıyor. Lübnan’ın etkili Dürzi liderlerinden Velid Canbolat da İsrail’e güvenmek yerine iç çözüm çağrısı yapmıştı.
İsrail’in Asıl Hedefi Ne?
Uzmanlara göre İsrail’in müdahalesinin tek sebebi Dürzilere olan vefa borcu değil. Sharawi, “7 Ekim’den sonra İsrail artık proaktif bir savunma politikası izliyor. Süveyda’da cihatçı geçmişi olan bir ordunun bulunmasını gelecekte İsrail’in güvenliğine karşı bir risk olarak görüyor” diyor. Karabat ise İsrail’in asıl amacının kendi sınırında bir daha asla güçlü bir Suriye’nin olmamasını sağlamak olduğunu belirtiyor. Bu strateji, “Dürzileri korumak bahanesiyle sınırdan diğer grupları uzak tutmayı” içeriyor.
Süveyda İçin Gelecek Senaryoları
Varılan son uzlaşmaya göre, Dürzi milis güçleri Süveyda içinde Şam ile işbirliği halinde varlığını sürdürecek. Ancak Süveyda çevresindeki güvenliği sağlayacak ordu birliklerinde eski İslamcı grup üyelerinin bulunmaması şart koşuluyor. Sharawi, “Süveyda’da yerel halkın güvenini kazanmış ve Dürzi silahlı bireylerin de dahil olduğu bir güvenlik birimi göreceğimizi düşünüyorum” diyerek, bu durumun İsrail’in müdahale gerekçesini ortadan kaldırabileceğini ifade ediyor.