Sağlık Harcamalarında Verimlilik: Paranın Karşılığını Alıyor Muyuz?
Zengin ülkeler her yıl sağlık hizmetlerine trilyonlarca euro harcıyor, ancak The Lancet Global Health dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu devasa harcamaların her zaman istenen sonuçları vermediğini gösteriyor. Araştırmaya göre, daha yüksek sağlık harcamaları genellikle daha iyi sonuçlarla ilişkilendirilse de, belirli bir noktadan sonra ek harcamalar verimliliğini yitiriyor.
Harcama ve Sağlık Yılı Maliyeti
Çalışma, bir ülkenin sağlık harcamaları arttıkça, vatandaşlarına ek bir sağlıklı yaşam yılı kazandırmanın maliyetinin de katlanarak arttığını ortaya koyuyor. Bu durum, ‘azalan verim’ ilkesini sağlık ekonomisine taşıyor.
- Kişi başı 100 dolar sağlık harcaması yapan bir ülkede, bir sağlıklı yaşam yılı kazanmak için ek 92 dolar harcamak yeterlidir.
- Ancak kişi başı 5.000 dolar harcayan bir ülkede, aynı bir sağlıklı yaşam yılı için gereken ek harcama 11.213 dolara yükselmektedir.
ABD merkezli Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (IHME) tarafından yürütülen ve 1995’ten 2022’ye kadar 201 ülke ve bölgeyi kapsayan araştırma, ülkelerin sağlık harcamalarındaki verimsizliği ölçüyor.
“Dünya genelindeki ülkeler, harcadıkları parayı sağlığa dönüştürme konusunda önemli ilerlemeler kaydetti. Ancak sağlık bütçelerinin daraldığı bu dönemde, verimsizliklerin daha da azaltılması gerekiyor ki sağlık harcamalarından elde edilen getiri en üst düzeye çıkarılabilsin.”
Küresel Verimlilik Eğilimleri ve Ülke Performansları
1995 ile 2019 arasında küresel sağlık harcamalarında verimlilik artsa da, COVID-19 pandemisi bu ilerlemeyi sekteye uğrattı. 2022’de toparlanma başlasa da, ülkeler arasında hala büyük “verimlilik farkları” bulunuyor.
Verimsizliğin Zirvesindeki Ülke: ABD
Amerika Birleşik Devletleri, kişi başına en fazla sağlık harcaması yapan zengin ülke olmasına rağmen, sistemdeki verimsizlik nedeniyle Amerikalılara ortalama 6,2 sağlıklı yaşam yılına mal oluyor. Bu durum, yüksek harcamanın tek başına yeterli olmadığını kanıtlıyor.
En Verimli Ülke ve Avrupa’nın Karnesi
Araştırmaya göre, Çin, yaptığı sağlık harcamalarıyla mümkün olan en iyi sağlık sonuçlarını elde ederek sıfır israfla en verimli ülke konumunda. Avrupa ülkelerinin çoğu genel olarak verimli kabul edilirken, bazı istisnalar dikkat çekiyor:
- Ukrayna
- Litvanya
- Letonya
- Hollanda
- Belçika
- Belarus
- Finlandiya
- Norveç
- İngiltere
Verimli Harcamanın Arkasındaki Faktörler
Çalışma, verimliliğin sadece bütçe büyüklüğüne bağlı olmadığını vurguluyor. Verimli ülkelerin ortak özellikleri şunlardır:
- Daha iyi yönetişim ve daha güçlü demokrasi
- Birinci basamak sağlık hizmetlerinin yaygın kullanımı
- Tıbbi hizmetlere erişimi sağlayan gelişmiş altyapı
- Özel sektöre kıyasla kamu kaynaklarından daha fazla sağlık harcaması yapılması
Önemli bir not: Bu çalışma, sağlık hizmetlerinin kalitesini değil, benzer seviyede harcama yapan ülkelerle karşılaştırıldığında bir ülkenin sağlık sonuçlarını ne kadar verimli elde ettiğini ölçmektedir.
Karar Vericilere Yönelik Öneriler
Araştırmacılar, bu bulguların özellikle bütçe sıkıntısı çeken ülkelerde kaynakların daha etkili kullanılması için bir yol haritası sunabileceğini belirtiyor.
“Devlet tarafından sağlanan sağlık hizmetlerini genişletmek, sağlık sistemindeki verimsizliği azaltacaktır.”
Sonuç olarak, ülkelerin demokrasiyi güçlendirmeye, sağlık altyapısını iyileştirmeye ve koruyucu sağlık hizmetlerine erişimi artırmaya odaklanmaları, harcanan her kuruşun daha fazla sağlık ve refah olarak geri dönmesini sağlayacaktır.