Suriye’nin Güneyinde Tırmanan Kriz: Dürzi-Bedevi Gerilimi ve İsrail Müdahalesi
Suriye’de 14 yıllık iç savaş sonrası Esad rejiminin devrilmesiyle başlayan ‘yeniden inşa süreci’, ülkenin güneyindeki Süveyde kentinde patlak veren yeni bir kaosla sarsıldı. Bölgedeki Arap Bedevi aşiretler ile çoğunluğu oluşturan Dürzi toplumu arasındaki gerilim, Dürzi silahlı grupların Suriye güvenlik güçlerini hedef almasıyla tehlikeli bir boyuta ulaştı. Kriz, bazı Dürzi liderlerin İsrail’e yardım çağrısı yapmasının ardından İsrail ordusunun başkent Şam‘ı bombalamasıyla uluslararası bir nitelik kazandı.
Suriye ordusunun Süveyde’deki operasyonları sürerken, İsrail’e ait insansız hava araçları başkent Şam’daki Genelkurmay Başkanlığı‘nın girişini ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın yakınlarını hedef aldı. Saldırılarda ilk belirlemelere göre üç kişi hayatını kaybetti, 34 kişi yaralandı.
İsrail’den Tehditler ve Bölgedeki Son Durum
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Dürzileri koruma yükümlülükleri olduğunu ifade ederken, Savunma Bakanı Israel Katz ise İsrail’in Dürzileri yalnız bırakmayacağını ve Suriye ordusunun bölgeden çekilmemesi halinde saldırılara devam edeceklerini söyledi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, pazar gününden bu yana devam eden çatışmalarda 300’den fazla kişinin öldüğünü bildirdi. Dün öğleden sonra Süveyde’de güvenlik güçleri ile yerel silahlı gruplar arasında bir ateşkes sağlandığı duyurulsa da, Dürzi liderlerden Hikmet El Hicri, “Suriye hükümetiyle anlaşma veya pazarlık yok” diyerek ateşkesi reddettiklerini ve çatışmaya devam edeceklerini açıkladı. Suriye İçişleri Bakanlığı ise İsrail bombardımanına rağmen Süveyde’de durumun kontrol altına alındığını belirtti.
Suriye genelinde binlerce kişi, İsrail saldırılarını protesto etmek için sokaklara döküldü.
Uluslararası Tepkiler ve Diplomatik Çabalar
ABD’nin Arabuluculuk Girişimleri
Bir İsrail Ordu Sözcüsü, Kanal 12’ye “Suriye’de birkaç günlük muharebeye hazırlanıyoruz. Amerikalılarla bu konuya dair iletişimdeyiz” dedi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise X üzerinden yaptığı açıklamada, “Tüm tarafların çatışmaları durdurması için anlaştığını düşünüyoruz. Belirli adımlar konusunda hemfikiriz” diyerek gerilimin düşeceğini umduğunu belirtti. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tammy Bruce da Fox News’e verdiği demeçte, “Suriye hükümeti, gerilimin azalması için ordularını çekmeli” çağrısında bulundu.
Saldırıların Detayları ve Yankıları
İsrail’in Dera’nın kuzeyinde düzenlediği hava saldırısında Tuğgeneral İbrahim Ebu Ömer hayatını kaybetti. Suriye İçişleri Bakanlığı, dün akşam Şam yakınlarındaki mühimmat depolarının bulunduğu “Mezze Askeri Havalimanı yakınlarının” da İsrail tarafından vurulduğunu duyurdu. Suriye Dışişleri Bakanlığı saldırıları kınayarak, “Saldırı, İsrail’in Suriye’de gerginlik ve kaos yaratma politikasının bir parçasıdır ve uluslararası insancıl hukukun açık ihlalidir” açıklamasını yaptı. Saldırılardan biri, Suriye televizyonunda bir spikerin haber sunduğu sırada arkasındaki Genelkurmay karargâhının vurulmasıyla canlı yayına yansıdı. İsrail Savunma Bakanı Katz, bu anların görüntülerini sosyal medya hesabından paylaştı.
3 Soruda Krizin Perde Arkası
1. Dürzi Gerilimi Nasıl Tırmandı?
Son gerilim, Dürzi bir tüccarın Şam-Süveyde arasında Bedevi aşiret üyeleri tarafından kaçırılmasıyla başladı. İsrail destekçisi Dürzi lider Hikmet El Hicri’ye bağlı grupların Bedevi mahallesi El-Makvas‘ı kuşatmasıyla olaylar alevlendi. Kaçırılan kişilerin serbest bırakılmasına rağmen, bölgeye gönderilen güvenlik güçlerinin Dürzi gruplar tarafından pusuya düşürülmesiyle çatışmalar şiddetlendi. Dürzi milisler 18 askeri öldürüp 9 askeri rehin aldı. Bu gelişme üzerine Şam yönetimi, Dürzilerin yoğun yaşadığı Süveyde’ye askeri sevkiyatı artırdı.
2. Şam Yönetimi Nasıl Cevap Veriyor?
Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra, ateşkes ilan etse de Dürzi lider Hikmet el-Hicri’nin tutumunu değiştirerek halkı hükümet güçlerine direnmeye çağırması durumu karmaşıklaştırdı. Gerginliğin temelinde, on yıllardır yarı bağımsız bir statüye sahip olan Dürzi toplumunun, Ahmed Şara liderliğindeki yeni Suriye devletine tam entegrasyona direnmesi yatıyor.
3. İsrail Neden Müdahale Ediyor?
İsrail, Şam’daki yeni yönetimin güçlenmesini engellemek amacıyla ‘azınlıklar ittifakı’ olarak adlandırdığı bir strateji izliyor. Bu strateji kapsamında Suriye’deki Dürzi, Kürt ve Alevilerin hamiliğine soyunan Netanyahu hükümeti, bu müdahale için zemin hazırlamıştı. Ayrıca, İsrail ile Şam yönetimi arasında Azerbaycan‘da yürütülen ‘normalleşme’ görüşmelerinin tıkanmasının ardından bu gerilimin yaşanması dikkat çekici bulunuyor. İsrail’de yaşayan 150 bini aşkın Dürzi nüfusu da Tel Aviv yönetimine müdahale için bir gerekçe sunuyor.
Türkiye’den İsrail’in Şam Saldırısına Tepki
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, İsrail’in saldırılarını “Suriye’nin barış, istikrar ve güvenliği sağlama çabalarına karşı bir sabotaj girişimidir” şeklinde değerlendirdi. Bakanlık açıklamasında, “Suriye halkının önünde, huzur içinde yaşamak ve dünya ile entegre olmak için tarihi bir fırsat bulunmaktadır” denildi. TBMM Genel Kurulu‘nda da kabul edilen tezkerede, “İsrail’in Suriye’ye yönelik alçak saldırılarını kınıyoruz. Suriye halkının yanındayız” ifadeleri yer aldı. Uluslararası alanda ise Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Cezayir’in talebiyle Suriye gündemli acil bir oturum düzenleme kararı aldı.
Bilgi Notu: Dürziler Kimdir?
11. yüzyılda Şii mezhebinin bir kolu olan İsmaililik’ten doğan Dürzilik, adını din adamı Muhammed bin İsmail el-Derezi‘den almaktadır. Suriye nüfusunun yaklaşık yüzde 3‘ünü oluşturan Dürziler, 14 yıl süren iç savaş boyunca hem Esad yönetimine hem de muhaliflere mesafeli durarak kendi silahlı gruplarını kurmuşlardır.