AB’nin Yeni Bütçe Teklifi Macaristan ile Gerilimi Artırıyor
Avrupa Komisyonu, yedi yıllık yeni bütçe önerisi olan Çok Yıllı Mali Çerçeve (MFF) ile gelecekteki AB fonlarının kullanımını demokratik değerlere uyum şartına bağladı. Bu adım, özellikle hukukun üstünlüğü konusunda zaten gergin olan Macaristan ile ilişkileri yeni bir seviyeye taşıdı.
Yeni düzenlemeye göre, üye devletlerin AB fonlarına erişim sağlaması ve projelerinin onaylanması, AB Antlaşması’nın 2. maddesi ve Temel Haklar Şartı’nda belirtilen temel ilkelere bağlılıklarını göstermelerine bağlı olacak.
“Akıllı Koşulluluk” Dönemi ve Hukukun Üstünlüğü Vurgusu
Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, çarşamba günü yaptığı açıklamada bu yeni yaklaşımı bir tür “akıllı koşulluluk” olarak tanımladı. Bu mekanizma, AB fonlarının sorumlu bir şekilde harcanmasını sağlamayı amaçlıyor.
Von der Leyen, “Ulusal Bölgesel Ortaklık Planlarında hukuk devleti ve temel hakları, yatırımların ön koşulu ve reformların odağı hâline getiriyoruz. AB parası, güçlü güvencelerle, açık koşulluluklarla ve uygun teşviklerle sorumlu bir şekilde harcanacak; çünkü bu, vatandaşlarımızın çıkarına,” şeklinde konuştu.
Yeni bütçenin en önemli kalemlerinden olan Bölgesel Ortaklık Planları (NRP), tarım ve uyum politikalarına ayrılan kaynakları da içeriyor. Ülkelerin bu fonlardan yararlanıp yararlanamayacağı, kısmen Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan yıllık hukuk devleti raporlarına göre değerlendirilecek.
Macaristan İçin Finansal Riskler
Bu tedbirin onaylanması durumunda, Macaristan’a sağlanan AB fonlarının tamamen askıya alınması gündeme gelebilir. Ülke, sistematik yolsuzluk ve demokratik standartlardaki gerileme iddiaları nedeniyle halihazırda önemli fon kayıplarıyla karşı karşıya:
- Dondurulan Fon Tutarı: 18 milyar euro (yaklaşık 840,6 milyar TL)
- Mevcut Erişim Sağlanan Tutar: Yalnızca 10 milyar euro (yaklaşık 467 milyar TL)
Macaristan, şu anda Hukukun Üstünlüğü Koşulluluk Mekanizması kapsamında olan tek AB üyesi konumunda bulunuyor. Bu mekanizma, AB değerlerinin sistematik olarak ihlal edildiği durumlarda fonların kesilmesine olanak tanıyor.
Teklife Yönelik Siyasi Tepkiler
Komisyon’un bütçe önerisi, Avrupa Parlamentosu ve Macar hükümeti tarafından farklı şekillerde yorumlandı.
Daniel Freund: “Doğru Yönde Küçük Bir Adım”
Alman Yeşiller milletvekili ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın tanınan eleştirmenlerinden Daniel Freund, öneriyi temkinli bir memnuniyetle karşıladığını belirtti.
Freund, “Bu doğru yönde atılmış küçük bir adım. Eğer bu plan hayata geçerse işler iyileşebilir ama unutmayalım ki bunun hem Avrupa Parlamentosu hem de Macaristan dahil tüm üye ülkeler tarafından oy birliğiyle onaylanması gerekiyor. Önümüzde hâlâ uzun bir mücadele var,” dedi.
Freund ayrıca, COVID-19 Kurtarma Fonu’nda uygulanan performans odaklı finansman modelinin denetim ve hesap verebilirlik açısından zayıf olduğunu belirterek benzer bir sisteme geçiş konusundaki endişelerini dile getirdi.
Macar Hükümetinden “Siyasi Şantaj” Suçlaması
Hükümet yanlısı Macar Parlamenter Csaba Dömötör, Komisyon’un yaklaşımını siyasi amaçlı bir hamle olarak değerlendirdi.
Dömötör, Euronews’e verdiği demeçte, “Paranın kesilmesi sadece solcu ve liberal hükümetlere yarar. Eğer ekonomik zarar verebilirlerse bu, seçimlerde sol güçlerin işine gelir. Bu tamamen siyasi şantajdır,” ifadelerini kullandı.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban da bütçeyi “Ukrayna yanlısı” olarak nitelendirerek Komisyon’u Avrupalıların çıkarları yerine Ukrayna’ya öncelik tanımakla suçladı. Orban, planın müzakere edilemeyecek kadar zayıf olduğunu savunarak geri çekilmesi çağrısında bulundu.