IEA’dan Afrika’nın Enerji Sorununa Çözüm Haritası
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Afrika kıtasında yaklaşık bir milyar insanın karşı karşıya olduğu temiz pişirme çözümleri eksikliğini gidermeye yönelik kapsamlı bir yol haritası yayımladı. “Afrika’da Temiz Pişirmeye Evrensel Erişim” başlıklı rapor, kıtadaki bu önemli sorunun çözümüne dair somut adımlar içeriyor.
Kıtanın Sessiz Krizi: Kirletici Yakıtlar ve Erken Ölümler
Rapora göre, Afrika’daki ailelerin beşte dördü hala odun, kömür ve tezek gibi geleneksel ve kirletici yakıtlarla yemek pişiriyor. Bu durum, çoğunlukla ilkel ocaklarda ve açık ateşlerde gerçekleştiriliyor. Bu tehlikeli alışkanlıkların yol açtığı sonuçlar ise oldukça ağır:
- Ev içi hava kirliliğine bağlı olarak her yıl, büyük bir kısmı kadın ve çocuklardan oluşan 800 binden fazla erken ölüm yaşanıyor.
- Milyonlarca insan yoksulluk döngüsüne hapsoluyor.
- Sağlık, toplumsal cinsiyet eşitliği ve ekonomik fırsatlar üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratıyor.
IEA, Afrika ülkelerinin diğer gelişmekte olan ekonomilerdeki ilerlemeyi yakalaması durumunda, Sahra Altı Afrika’da 2040 yılına kadar evrensel temiz pişirme çözümlerine erişimin mümkün olabileceğini belirtiyor.
Evrensel Erişim İçin Gereken Yatırım
Afrika’da temiz pişirme hedefine ulaşmak için 2040’a kadar toplamda 37 milyar dolarlık bir yatırım gerekiyor. Bu rakam, yıllık yaklaşık 2 milyar dolara tekabül ediyor ki bu da dünyanın enerjiye yaptığı toplam yıllık yatırımın yüzde 0,1’inden daha az bir miktar. Bu yatırım, ocak ve yakıt tüpü gibi ev ekipmanlarının yanı sıra yakıt dağıtım ağları, depolama tesisleri ve elektrik şebekesi iyileştirmeleri gibi altyapı maliyetlerini de kapsıyor.
Yol Haritasının Detayları
IEA’nın yol haritasına göre, gerekli yatırımlar sağlandığında hanelerin yüzde 60’ından fazlası sıvılaştırılmış petrol gazına (LPG) erişebilir. Geri kalan haneler ise elektrik, biyoetanol, biyogaz ve gelişmiş biyokütle ocakları gibi modern çözümlerle temiz pişirme imkanına kavuşabilir. Bu planla kentsel alanlarda 2035’e kadar neredeyse tam erişim hedeflenirken, kırsal bölgelerde erişimin 2030’lar boyunca istikrarlı bir şekilde artması öngörülüyor. Bu sayede, her yıl 80 milyon kişi temiz pişirme olanaklarına erişebilir; bu da mevcut ilerleme hızının yedi katı anlamına geliyor.
Liderlerden Ortak Mesaj: “Bu Bir Adaletsizliktir”
IEA Başkanı Fatih Birol, konuya ilişkin değerlendirmesinde bu sorunun küresel bir adaletsizlik olduğuna dikkat çekti.
“Temiz pişirmeye erişim eksikliği, dünyanın en büyük adaletsizliklerinden biri olmaya devam ediyor ve tüm ülkelerin çözülmesi gerektiği konusunda hemfikir olduğu nadir sorunlardan biri. Eğer geçen yılki Afrika’da Temiz Pişirme Zirvesi’nde verilen taahhütler temel alınırsa, 2025 Afrika için bir dönüm noktası olabilir.”
Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan ise temiz pişirmenin bir lüks olmadığını vurguladı.
“Temiz pişirme bir lüks değil. Her aileyi, her günü ilgilendiren bir mesele. Bunu tek başımıza yapamayız. Her haneye ulaşmak ve Tanzanya ile tüm Afrika halkı için daha sağlıklı, daha eşitlikçi bir gelecek inşa etmek için ortaklarımızın ve yatırımcıların desteği hayati önem taşıyor.”
Geçtiğimiz yıl düzenlenen zirvede, kamu ve özel sektör tarafından Afrika’daki temiz pişirme çözümleri için 2,2 milyar dolarlık taahhütte bulunulmuştu. Rapor, bu taahhütlerin 470 milyon dolardan fazlasının halihazırda kullandırıldığını belirtiyor.