The Guardian gazetesinin yürüttüğü ve “Disclose” ile “Follow the Money” adlı bağımsız haber merkezleriyle ortaklaşa hazırladığı bir araştırmaya göre, İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarında kullandığı bombaların kritik parçalarının Avrupalı şirketler tarafından tedarik edildiği ortaya çıktı. Bu durum, Avrupalı firmaların Gazze’deki yıkımdan finansal olarak ne ölçüde fayda sağladığına dair ciddi endişeleri gündeme getirdi.
Araştırmanın Odağındaki Bomba Parçaları
Araştırma, ABD merkezli Boeing firması tarafından üretilen GBU-39 tipi bombalara odaklanıyor. Bu bombaların hedefe hassas bir şekilde yönlendirilmesini sağlayan kanat sistemlerinin, Avrupa merkezli savunma devi MBDA‘nın Alabama’daki bir iştiraki olan MBDA Incorporated tarafından üretildiği belirtiliyor. Bu parçalar, bombanın hedefine ulaşmasında kritik bir rol oynuyor.
Avrupalı Hissedarlara Aktarılan Milyonlarca Sterlin
İncelemeye göre, ABD’deki iştirak tarafından elde edilen gelirler, İngiltere’deki MBDA UK aracılığıyla ana grup olan MBDA Group’a aktarılıyor. Şirketin 2023 yılında üç büyük hissedarına yaklaşık 350 milyon sterlin temettü dağıttığı kaydedildi. Bu hissedarlar şunlardır:
- İngiltere merkezli BAE Systems
- Fransa merkezli havacılık devi Airbus
- İtalyan savunma şirketi Leonardo
Yasal Boşluklar ve Devam Eden Ticaret
İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, daha önce uluslararası insancıl hukukun ihlali riski nedeniyle İsrail’e yönelik bazı silah ihracat lisanslarının askıya alındığını açıklamıştı. Ancak haberde, bu kararın yalnızca İngiltere’den doğrudan yapılan sevkiyatları kapsadığı ve MBDA’nın ABD’deki iştiraki üzerinden devam eden satışları engellemediği vurgulanıyor. Bu durum, mevcut ihracat kontrollerinin yetersizliğini gözler önüne seriyor.
Sivil Kayıplar ve Savaş Suçu Şüpheleri
Araştırma, açık kaynak verileri ve silah uzmanlarının analizleriyle, GBU-39 bombalarının kullanıldığı ve aralarında çocukların da bulunduğu sivillerin hayatını kaybettiği 24 saldırıyı doğruladı. Bu saldırıların büyük bir kısmının okullar ve yerinden edilmiş sivillerin sığındığı çadır kampları gibi sivil hedeflere yönelik olduğu belirtildi. Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Af Örgütü (Amnesty) tarafından incelenen bu vakaların bir kısmı, şüpheli savaş suçları olarak kayıtlara geçti.
MBDA, Boeing ile söz konusu parçaların üretimine ilişkin bir sözleşmesi olduğunu kabul ederken, tüm faaliyetlerinin yürürlükteki ulusal ve uluslararası yasalara uygun şekilde gerçekleştirildiğini savundu.
Silah ticaretine karşı faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri ise şirketin ABD’deki faaliyetlerini sonlandırmaması durumunda İsrail’in silahlandırılmasına dolaylı olarak katkı sağladığını ifade ediyor. BM özel raportörleri de şirketlerin, çatışma dönemlerinde insan hakları üzerindeki etkilerini değerlendirmeleri ve bu doğrultuda hareket etmeleri gerektiğini vurguluyor.