Trump’ın Yeni Tarife Hamleleri Küresel Ticareti Sarsıyor
Türk-Alman Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif Nuroğlu’nun analizine göre, Donald Trump’ın yeniden göreve gelme olasılığı, küresel ticaret sisteminde ciddi dalgalanmalara neden oluyor. Trump’ın neredeyse tüm dünyaya karşı başlattığı gümrük savaşları, ABD başta olmak üzere pek çok ülkenin borsa endekslerinde belirgin bir baskı yaratıyor.
Daha önce 9 Temmuz’da yürürlüğe girmesi planlanan yeni gümrük tarifeleri, Beyaz Saray tarafından son anda 1 Ağustos’a ertelendi. Ancak bu erteleme, öncekilerden farklı olarak daha kararlı bir tutumla geldi. Beyaz Saray, 24 ülkeye gönderdiği mektuplarla tarife oranları ve kapsam hakkında net detaylar paylaştı.
Hangi Ülkelere Hangi Tarifeler Uygulanacak?
Trump yönetimi, ithalata yönelik geniş kapsamlı yeni gümrük vergilerini duyurdu. Planlanan başlıca tarife oranları şu şekilde:
- Çelik ve Alüminyum İthalatı: %50 gümrük vergisi
- Otomotiv Ürünleri: %25 gümrük vergisi
- Diğer Ürün Grupları: %10 gümrük vergisi
Ülkelere özel olarak belirlenen ek tarifeler ise oldukça dikkat çekici. Avrupa Birliği (AB) için 1 Ağustos itibarıyla tüm ürünlerde mevcut sektörel tarifelere ek olarak %30 gümrük vergisi uygulanacağı bildirildi. Buna karşılık AB Komisyonu, 21 milyar avroluk bir misilleme paketi hazırlarken, 72 milyar avro değerindeki ikinci bir liste üzerinde de çalışmalarını sürdürüyor.
Diğer ülkelere yönelik planlanan tarifeler ise şöyle:
- Kanada: Sektörel vergilere ek %35 tarife
- Brezilya: %50 ek tarife
- Meksika: %30 ek tarife
- Japonya ve Güney Kore: %25 ek tarife
- Türkiye: Mevcut %10’luk tarifenin %15-20 seviyesine çıkarılması
- BRICS Üyeleri: %10 ek gümrük vergisi
- Gelişmekte Olan Ülkeler: Güneydoğu Asya ve Afrika’daki birçok ülkeye %25 ile %40 arasında değişen oranlar
1 Ağustos Nihai Tarih mi?
Resmi açıklamalar ve gönderilen mektuplar 1 Ağustos tarihini kesinleştirse de, Trump’ın geçmişteki tutumu göz önüne alındığında yeni bir erteleme ihtimali tamamen ortadan kalkmış değil. Yine de ABD Ticaret Temsilciliği (USTR), daha fazla gecikme olmayacağı yönünde sinyaller veriyor. Bu durum, iş dünyası ve hükümetleri tarifelerin 1 Ağustos’ta yürürlüğe gireceği varsayımıyla hareket etmeye zorluyor. ABD ekonomisinin son dönemdeki güçlü performansı, Trump’ın bu agresif adımları atması için uygun bir zemin hazırlıyor.
Piyasalar Belirsizlikten Nasıl Etkilendi?
2025 yılının ilk yarısı, tarife haberlerinin gölgesinde geçti. Gümrük vergilerine dair her yeni gelişme, piyasalarda kısa vadeli dalgalanmalara yol açtı. Başlangıçta sert tepkiler veren piyasaların zamanla bu haberlere karşı bir tür bağışıklık geliştirdiği gözlemlendi. Ancak yeni ve yüksek oranlı tarifelerin uygulanması, ABD’de fiyatları ve enflasyonu artırma potansiyeli taşıyor. Misillemelerle birlikte bu etki küresel ölçeğe yayılarak hem üretici hem de tüketici fiyatlarını yukarı çekebilir.
Tarife haberleri Avrupa borsalarında da kayıplara neden oldu. FTSE 100, DAX 40, FTSE MIB 30 ve CAC 40 gibi önemli endekslerde düşüşler yaşandı. Piyasaların genel beklentisi, yüksek vergilerin küresel büyümeyi ve şirket kârlılıklarını olumsuz etkileyeceği yönünde.
Tarifelerin Ertelenmesi Taktik mi, Strateji mi?
Trump yönetiminin önce tarifeleri duyurup sonra ertelemesi, ardından sert mektuplarla kararlı bir duruş sergilemesi, bu süreci bir müzakere stratejisine dönüştürüyor. Bu yaklaşım, “belirsizliği ve ABD’nin büyüklüğünü bir silah olarak kullanma” taktiği olarak yorumlanabilir.
2025’in ilk yarısı boyunca “uncredible threat” yani “inandırıcılığı azalmış tehditler”, hem piyasaları hem de ticaret ortaklarını çok meşgul etti ve yordu. Bu devam eden süreç henüz bir sonuca da ulaşılmış değil.
Beyaz Saray’ın gönderdiği mektuplar ciddi bir hazırlığa işaret etse de, geçmişteki ertelemeler Washington’un inandırıcılığını zedeliyor.
Kedi-Fare Oyunu Devam Ediyor
Eğer 1 Ağustos 2025‘te ABD’nin açıkladığı gümrük vergileri yürürlüğe girerse, küresel tedarik zincirlerinde ciddi kırılmalar yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Ancak tarifeler bir kez daha ertelenirse, Trump yönetiminin inandırıcılığı daha da aşınacaktır. Trump’ın ısrarla sürdürdüğü bu belirsizlik ortamı, ABD gibi dev bir pazarla iş yapan ülkeleri bu duruma katlanmaya mecbur bırakıyor. Trump ayrıca, olası misillemelere karşı tarifeleri daha da artırma tehdidinde bulunuyor. Küresel ticaret, ABD ve diğer ülkeler arasında adeta bir kedi-fare oyununa dönüşmüş durumda. Bu denklemde ülkelerin kırılganlıklarını azaltmak için ABD pazarına olan bağımlılıklarını gözden geçirmeleri ve stratejik adımlar atmaları kritik önem taşıyor.
[Prof. Dr. Elif Nuroğlu, Türk-Alman Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesidir.]
*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansı’nın editoryal politikasını yansıtmayabilir.