Yazın Serin Sesi: Karpuzun Sadece Bir Meyve Olmadığının Kanıtı
Yazan: Süleyman DİLSİZ
Yaz mevsimi denince akla gelen seslerden biri de, şüphesiz bir karpuzun ortadan ikiye ayrılırken çıkardığı o eşsiz “Çat!” sesidir. Koca göbekli, yeşil kabuklu bu dev meyve, kıpkırmızı içiyle yaz sıcaklarında serin bir nefes olur ve çocukluğumuzun tatil anılarını canlandırır.
Bir Meyveden Çok Daha Fazlası: Karpuzun Sağlık Sırları
Peki, bu kırmızı mucize sadece serinletmekle mi kalıyor? Kesinlikle hayır. Karpuz, kabuğundan çekirdeğine kadar adeta yazın en tatlı eczanesi, vücudumuzun gizli süper kahramanıdır. Yaz sıcağında su içmek için en lezzetli bahanedir, çünkü karpuzun yüzde 92’si sudur.
Sağlık Dolu İçerik
Karpuz, içeriğindeki zengin besin değerleriyle dikkat çeker:
- Likopen: Domatesten bile daha fazla likopen içeren karpuz, cildinizi güneşin zararlı etkilerinden korur ve kalbinizi savunur.
- Sitrülin: Özellikle kabuğa yakın beyaz kısmında bolca bulunan bu aminoasit, damarları genişletici ve kasları rahatlatıcı özelliklere sahiptir.
Çoğu faydası kabuk altındaki beyaz kısımda gizli olmasına rağmen, genellikle bu bölümü atarız. Oysa en kıymetli yeri, tıpkı hayattaki gibi, bazen göz ard ettiğimiz yerlerde saklıdır.
Tüketim İpuçları
Karpuz tüketirken bazı noktaları bilmekte fayda var. Evet, glisemik indeksi yüksek olabilir ancak glisemik yükü düşüktür. Bu da demek oluyor ki, porsiyon kontrolüyle gönül rahatlığıyla yiyebilirsiniz. Ayrıca, üzerine bir fiske kaya tuzu eklemek, terle kaybettiğiniz elektrolitleri geri kazanmanıza yardımcı olur ve lezzetini ikiye katlar. Hani çocukken büyüklerimizin “Çekirdeğini yutma, içinde karpuz büyür!” uyarısı vardı ya? Merak etmeyin, midenizde bir karpuz ağacı çıkmaz. Aksine, çekirdeklerini kavurarak tükettiğinizde protein ve çinko dolu süper bir atıştırmalık elde edersiniz.
Modern Mutfakta Karpuzun Yükselişi
Karpuz, artık sadece dilimlenerek yenen bir meyve değil. Modern mutfaklarda şeflerin yaratıcılığıyla farklı lezzetlere bürünüyor. Bazı şefler üzerine keçi peyniri ufalayıp nane, lime ve susam yağı gezdirirken, İstanbul’daki bazı restoranlarda karpuzlu balık carpaccio gibi cesur lezzetler yaz menülerinde yerini alıyor. Kısırdan salataya, soğuk çorbadan (gazpacho) suşiye, turşudan tatlıya kadar pek çok farklı formda karşımıza çıkıyor.
Karpuz Kültürü ve Edebiyattaki Yeri
Karpuz, satın alınmasından kesilmesine kadar ritüelleri olan, zenginin de fakirin de sofrasında yer bulan derin bir kültürü temsil eder. Bu kültürel miras, Türk edebiyatına da yansımıştır. Üstat Sermet Muhtar Alus, 1940’lı yılların İstanbul’unu anlatırken karpuzun önemine dikkat çeker.
Sermet Muhtar Alus’un 7 Temmuz 1946 tarihli Akşam gazetesindeki “Dünden Bugüne Karpuz” başlıklı yazısında, deniz mevsiminin karpuz kabuklarının denize düşmesiyle başladığından şöyle bahseder: “Karpuz İstanbul’da temmuz girmeden evvel ortaya çıkar, bir hafta, on gün geçince sergilere düşerdi… Karpuz kabuğu denize düşmeden denize girilmezdi. Sıcaklar basmış, vücutlar terden sucuk, ellerde yelpaze, ‘Ha dil altına uğrıyacağız, ha uğradık’ diye çırpınırken de denize ayak bile sokulmazdı.”
Türkiye’nin Karpuz Üretimindeki Yeri
Karpuz üretiminde dünya genelinde önemli bir yere sahibiz. 2023 verilerine göre, 64 milyon tonla Çin listenin başında yer alırken, Türkiye 3.1 milyon tonluk üretimiyle Hindistan’ın ardından dünya üçüncüsü konumundadır.
Karpuz Kabuğundan Bir Yaz Rüyası: Kahveli Karpuz Tatlısı
Alaçatı’daki Papazz adlı butik bir restoranda denenen damla sakızlı karpuz kabuğu tatlısından ilhamla hazırlanan bu tarif, atık olarak görülen kabukları bir lezzet şölenine dönüştürüyor.
Malzemeler
- Karpuz kabuğu: ½ kg
- Karbonat: 2 kaşık
- Şeker: 400 g
- Kahve çekirdeği: 1 kaşık
- Karpuz suyu: ½ bardak
- Su: 1 bardak
- Limon tuzu: 1 çay kaşığı
- Limon suyu: ½ adet
Yapılışı
- Kalın karpuz kabuğunun kırmızı kısmını temizleyin, yeşil kabukları soyun ve 3-4 cm’lik şeritler halinde kesin.
- Karbonatı suda eritip kabukları bu suda en az 10-12 saat bekletin. Sonrasında bol suyla iyice yıkayıp süzün.
- Tencereye su, limon suyu ve karpuz suyunu koyup kaynatın. Kabukları ekleyip kısık ateşte kapağı kapalı olarak 40-45 dakika (veya düdüklüde 15-20 dakika) pişirin.
- Kabuklar yumuşayınca toz şekeri ve kalan limon suyunu ekleyin. Hafifçe kavurduğunuz kahve çekirdeklerini (yarısı dövülmüş) ilave edip 15-20 dakika daha pişirin. Ocaktan almadan önce limon tuzunu ekleyip 1-2 dakika daha kaynatın.
- Soğuduktan sonra kavanoza alın ve buzdolabında dinlendirin.
- Kahve yanında veya kaymaklı dondurma ile üzerine file badem veya Antep fıstığı serperek servis edin.