Avrupa’da Artan Sıcaklıklar ve İş Yaşamına Etkileri
Yükselen yaz sıcaklıkları, İtalya’daki çiftliklerden Almanya’daki depolara kadar Avrupa genelindeki çalışanlar için ciddi sağlık tehlikeleri yaratmaktadır. Isı stresi, saatler veya günler sonra bile ortaya çıkabilen sıcak bitkinliği, sıcak çarpması ve hatta ölümle sonuçlanabilir. Vücudun serin kalma çabası, böbrek sorunlarına yol açabilir ve mevcut kalp hastalığı, solunum sorunları gibi kronik rahatsızlıkları ve ruh sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Bu risklerin ciddiyeti, yakın zamanda Barselona’da 51 yaşındaki bir sokak temizlikçisinin vardiyasını tamamladıktan saatler sonra hayatını kaybetmesiyle bir kez daha gözler önüne serildi. İspanyol yetkililer, bu trajik olayın sıcak hava dalgasıyla bağlantısını araştırmaktadır.
Sıcak Hava Dalgalarında İşçi Sağlığını Korumak İçin Atılacak Adımlar
Peki, çalışanlar aşırı sıcaklarda sağlıklarını korumak için hangi önlemleri alabilir ve yasal hakları nelerdir?
Riskleri Doğru Anlamak
Yüksek sıcaklıklar tek risk faktörü değildir. Fiziksel olarak aktif çalışanlar için ısı, nem, rüzgar ve güneş ışığını bir arada değerlendiren Islak Ampul Küre Sıcaklığı (WBGT) ölçütü, ısı stresini daha doğru bir şekilde belirler.
WBGT ölçütüne göre dört tehdit seviyesi bulunur:
- Düşük
- Biraz Yüksek
- Orta
- Yüksek ve Aşırı Yüksek
Bölgesel farklılıklar olsa da, genellikle 29 ila 32 santigrat derece üzerindeki WBGT değerleri, çalışan sağlığı için aşırı tehdit olarak kabul edilir ve ısı kaynaklı hastalık riskini önemli ölçüde artırır. İnşaat, tarım ve acil durum hizmetleri gibi fiziksel güç gerektiren dış mekan işleri en tehlikeli gruplar arasındadır. Ancak, iyi havalandırılmayan veya soğutulmayan ofisler gibi kapalı mekanlarda çalışanlar da risk altındadır.
Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre, dünya genelinde aşırı sıcaklar her yıl yaklaşık 19 bin işçinin ölümüne neden oluyor. AB’de ise 2000 yılından bu yana sıcaklığa bağlı işyeri ölümlerinde yüzde 42’lik bir artış gözlemlenmiştir.
Belirtilere Dikkat Edin ve Harekete Geçin
İtalya Ulusal İş Kazalarına Karşı Sigorta Enstitüsü’nden (INAIL) Alessandro Marinaccio, özellikle genç ve zinde kişilerin sıcak stresi riski altında olduklarının farkında olmayabileceği konusunda uyarıyor. Marinaccio, “Mesleki olarak aşırı sıcaklığa maruz kalmanın çalışanların sağlığı açısından taşıdığı riskler konusunda farkındalık eksikliği var,” diyor.
Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) kıdemli danışmanı Ignacio Doreste, çalışanların dikkat etmesi gereken belirtileri şöyle sıralıyor:
- Baş dönmesi
- Aşırı yorgunluk
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı
- Kas krampları
- Bayılma hissi
- Kafa karışıklığı
Bu belirtilerden herhangi birini hissettiğinizde derhal çalışmayı bırakmalı, su içmeli, fazla giysileri çıkarmalı ve serin, gölgelik bir alanda dinlenmelisiniz. Eğer durumunuz 30 dakika içinde düzelmezse acil tıbbi yardım çağırmalısınız.
Yasal Haklarınızı Bilin
Almanya, Slovenya, Macaristan, Belçika, Kıbrıs, Yunanistan, İspanya, Fransa ve İtalya gibi birçok AB ülkesinde çalışanları sıcak stresinden koruyan yasal düzenlemeler mevcuttur. Örneğin, Fransa’da işverenler çalışanlarına içme suyu sağlamak ve çalışma ortamını aşırı sıcaktan koruyacak şekilde düzenlemekle yükümlüdür. AB genelinde ise işverenlerin çalışanlarını mesleki risklere karşı koruma zorunluluğu bulunsa da, sıcak stresine özgü bir yasa henüz yoktur. Doreste, “AB genelinde, bir işçi kendi fiziksel bütünlüğüne yönelik bir tehditle karşı karşıya kaldığında, çalışmama hakkına sahiptir,” diye belirtiyor.
Türkiye’de Durum: Aşırı Sıcaklarda İşçilerin Hakları
Türkiye’de aşırı sıcaklarda işçilerin çalışmama hakkı, mevzuatta açıkça tanımlanmıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu‘na göre, işçi, çalışma koşullarının “ciddi ve yakın tehlike” oluşturduğunu düşündüğü durumlarda yasal haklarını kullanabilir.
Bu durumda işçi, öncelikle İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) kuruluna veya doğrudan işverene başvurur. Durum bir tutanakla kayıt altına alınır ve gerekli önlemler alınıncaya kadar işçi çalışmaktan kaçınma hakkına sahiptir. Gerekli görülmesi halinde İSG uzmanı, işyeri hekimi veya müfettiş tarafından “işin durdurulması” kararı verilebilir. Ayrıca, işverenin aşırı sıcaklıklarda ek mola verme ve çalışma ortamını düzenleme gibi yükümlülükleri de bulunmaktadır.